Gedeeld leiderschap in de kerk

Hoe kan de kerk tot haar oorspronkelijke bedoeling komen?

Onlangs verscheen et nieuwe boek van schrijfster en organisatieadviseur Rianca Evers-den Ouden. Samensturing in de kerk. Samen op weg gaan naar een bloeiende gemeente is de opvolger van haar managementboek Samensturing. Met medeauteur en theoloog Wilbert de Goei schreef zij Samensturing in de kerk als handreiking om na te denken over de vraag hoe het idee van gedeeld leiderschap en gedeelde verantwoordelijkheid, de kerk van vandaag terug kan brengen naar haar oorspronkelijke bedoeling en bediening.

‘In een tijd waarin het kerkelijk leven steeds verder onder druk staat, klinkt ook de roep om het christelijk gemeenschapsleven beter te organiseren’, stellen Rianca Evers en Wilbert de Goei. De focus in dit boek ligt nadrukkelijk niet alleen op het leiderschap in een kerk, maar op het samen sturen met alle gelovigen in de plaatselijke gemeente.

Rianca en Wilbert, jullie hebben het boek Samensturing in de kerk geschreven, met de ondertitel Samen op weg naar een bloeiende gemeente. Kun je in het kort toelichten wat het concept van samensturing in de kerk inhoudt?

Rianca beschrijft hoe samensturing in de kerk een set van bijbelse principes is. Veel mensen kennen die wel, maar het is in dit model teruggebracht naar een effectief en goed onderbouwd model waarmee je kunt werken aan de geestelijke volwassenheid van de gemeente. Het gaat hierbij niet om een klein clubje dat Gods bedoeling met de gemeente ontdekt, maar om alle gemeenteleden die hun plek kunnen en mogen innemen.

Wilbert Sluit hierbij aan. Het model dat ze voor ogen hebben, sluit goed aan op Paulus’ visie op de gemeente als lichaam waar elk lid aan kan en mag bijdragen. Wilbert weet als voorganger dat dit een erg uitdagend ideaal is. ’Het mooie aan samensturing is dat het concrete handvaten biedt om hier toch mee aan de slag te gaan‘, vertelt hij. Daarnaast staan er ook veel inzichten in het boek over waar je als leider het beste leiding kan geven en waar je het beste kan dienen. “Met andere woorden: het zet zowel de gemeente als haar leiders in hun kracht.” 

Waarom een boek over samensturing in de kerk, dat toch vooral gestart is als een uitgewerkt model in de organisatiefilosofie?

Rianca vertelt dat zij en Wilbert het verlangen hadden om een boek te schrijven dat kerkleiders ondersteunt bij het ontdekken van Gods bedoeling met de gemeente en het bouwen van een bloeiende gemeente. Ook waren ze nieuwsgierig naar wat de Bijbel te zeggen heeft over het samensturingsmodel.

“Gedurende het proces zijn we steeds meer onder de indruk geraakt van deze bijbelse en zeer krachtige principes waarvan we geloven dat ze elke gemeente – ongeacht grootte, achtergrond en denominatie – kunnen helpen om tot bloei te komen.”

Waarom hebben kerken volgens jullie baat bij het concept van samensturing?

Rianca vertelt dat zij en Wilbert vaak zien dat er in kerken een kunstmatige scheiding is tussen het geestelijk leiderschap en de manier waarop we de gemeente organisatorisch inrichten en besturen. Samensturing zou deze scheiding opheffen. De principes waarmee kerken hieraan kunnen werken, zijn theologisch en psychologisch goed onderbouwd.

“Hoe doe je dat op een goede manier met heldere ontwerpen? Hoe mobiliseer je geloofsgenoten en leid je ze tot discipelschap? Hoe breng je meer leiders voort als gemeente? Op deze en andere vragen gaat dit boek in.”  “Samensturing is een heel compleet model, dat je op nagenoeg elk vraagstuk in de gemeente kunt toepassen. Ook daardoor voorkom je fragmentatie en kunstmatige scheiding en blijf je dicht bij de bedoeling. Door de consistentie van het steeds toepassen van dezelfde bijbelse principes breng je bovendien rust in de gemeente, ook in onrustige tijden.”

Waarin verschilt volgens jullie samensturing in de kerk van samensturing buiten de kerk, waar je te maken hebt met organisatiedoelen, persoonlijke ontwikkelingsdoelen, verandermanagement en medewerkerstevredenheid?

Rianca en Wilbert geloven dat kerken die met samensturing werken een doorlopende leiding en ondersteuning van de Heilige Geest als voordeel hebben. “Als we ons allemaal vasthouden aan Gods Woord en laten leiden door de Heilige Geest, kunnen we in potentie de meest krachtige organisatie ooit bouwen.” De kerk is daarvoor ook bedoeld, geloven Rianca en Wilbert. “Een stad op de berg te zijn, een licht voor de volken, maar ook een voorbeeld van hoe je elkaar collectief organiseert.” Organisaties en bedrijven zouden volgens Wilbert en Rianca van de kerk moeten leren in plaats van omgekeerd. Samensturing is een sleutel om die rol in te kunnen nemen.

Wat gaat in jullie visie vooraf aan een proces van samensturen in kerken? Waar begin je?

Rianca: “Elke gemeente is anders. In vrijwel alle gemeenten is het belangrijk om het gezamenlijk doel, de missie, en leidende principes scherp te stellen. Dat geeft je gemeente een heldere identiteit. We hebben allemaal een verantwoordelijkheidsgebied van God gekregen, het is de uitdaging om te onderzoeken waar wij het beste kunnen dienen. Echter, het is evengoed mogelijk om je eerst te oriënteren op gedeeld leiderschap of gavengericht werken, of een ander onderdeel afhankelijk van het vraagstuk dat in jouw gemeente speelt. Door steeds het doel helder voor ogen te hebben, kun je zo geleidelijk aan de aanpak uitbouwen.”

Rianca vertelt dat het daarbij wel goed is om te realiseren dat er een logische volgorde is, passend bij de mate van geestelijke volwassenheid en toewijding aan de gemeente en de voorgenomen ontwikkeling.

Wat hoop je met het boek Samensturing in de kerk te bereiken?

Rianca: “Ik hoop dat kerkleiders door dit boek weer gaan dromen, hun ambitieniveau omhoog brengen en weer gaan geloven dat het ècht mogelijk is om als gemeente de hoop voor de wereld te zijn – juist nu!” “Ik hoop dat door dit boek er steeds meer gemeenten komen die zo’n aantrekkingskracht hebben dat mensen uit het bedrijfsleven en de politiek daar komen kijken hoe het toch mogelijk is en hoe fantastisch we georganiseerd zijn.”

Wilbert: “Mijn hoop is dat er meer begrip ontstaat voor kerkleiders. Veel van hen hebben een veel te grote taak en veel te weinig tijd.” “De hoge verwachtingen, het vele werk en de te kleine groep werkers zorgt er helaas alleen wel voor dat je al snel vanuit verantwoordelijkheidsbesef vervalt in controlerend leiderschap en dat doet het eigenaarschap niet veel goed.” “Door dit systeem te veranderen, beogen wij een cultuur waarin gedeelde verantwoordelijkheid werkelijk uit de verf komt: een cultuur van gelijkwaardigheid waarin we samen met elkaar, Jezus als hoofd van de kerk dienen.”