Menu

None

Oecumenische corona

Arnold Huijgen

Arnold Huijgen

Als een gebeurtenis uit de kerkgeschiedenis een feest waard is, dan verdient de geboorte-aankondiging in de heilsgeschiedenis zeker ook aandacht. En zo is er meer. 

Elke week publiceert Theologie.nl een actuele theologische blog, geschreven door richtinggevende theologen. Deze week: Arnold Huijgen over Maria in de oecumene.

Lees ook de andere theologenblogs.

Als het gaat over kerk en corona, komt een aantal thema’s steeds voorbij: hoeveel kerkgangers toegelaten kunnen worden, of er gezongen mag worden, wie de regels uitvaardigt. Daarnaast zijn er theologische beschouwingen over de betekenis van de coronapandemie, bijvoorbeeld van Tom Wright. Een vraag die wat mij betreft te weinig aan bod komt, is: wat gaat corona betekenen voor de oecumene? Het is wel duidelijk dat ‘kerkgangers’ via hun laptops veel kerkelijk shopgedrag laten zien. Als ik me niet vergis, gaat dat meekijken met een andere gemeente niet over de grenzen van protestants of rooms-katholiek heen. Begrijpelijk. Toch geeft de coronacrisis wat mij betreft wel aanleiding om de oecumenische verhoudingen tussen rooms-katholieken en protestanten nieuw te belichten.

Kijken is niet genoeg

De coronacrisis legt bloot dat de kerkdienst of viering (en het daarbij behorende gebouw) in het protestantisme en in het rooms-katholicisme andere rollen hebben. Katholieke vieringen draaien om de eucharistie. Die is onvervangbaar en per definitie aan een plaats gebonden. In de meeste protestantse diensten wordt het avondmaal niet bediend; ze draaien om het verkondigde Woord. Het geloof is immers uit het gehoor, zoals Paulus schrijft. Als het enkel om het gehoor draait, kan meeluisteren met de dienst voldoende zijn. Meekijken is dan al een luxe. Uiteraard missen we dan nog de ontmoeting en de gemeenschap, maar doorslaggevende redenen om alsnog kerkdiensten met behoorlijke aantallen kerkgangers te beleggen zijn dat niet. Toch knaagt het, ook bij protestanten. De coronacrisis laat zien dat protestanten geen theologie van de (heilige) plaats hebben en nauwelijks een theologie van heiligheid.

Troost

Maar er is meer. Het viel mij op in de korte columns die Ilja Leonard Pfeijffer in NRC schreef tijdens de grote uitbraak van het virus in Noord-Italië, dat hij nota bene troost zocht bij Maria, al wilde hij dat nauwelijks toegeven. In zijn column van 24 maart beschreef hij hoe hij spontaan de kathedraal van Genua binnenwandelt en naar het bronzen Mariabeeld kijkt, de koningin van Genua. ‘De geschiedenis bood troost, zo concludeerde ik, omdat ik niet kon toegeven dat Maria dat deed.’ Biedt Maria troost? De wereld kan wel wat troost gebruiken, maar Maria hoort bij Rome en niet bij de kerken van Reformatie. Althans, zo wordt het vaak gezien. Het kan ook anders.

De afgelopen maanden verdiepte ik mij in de Bijbelse teksten over Maria en in haar plaats in kerkgeschiedenis en leerontwikkeling. Ik wist al wel dat Maria in de Bijbel een grotere plaats had dan in het protestantisme. Alle generaties zullen haar gelukkig prijzen, staat in Lukas 1. Maar het verraste me dat Luther nog in 1521 Maria aanriep en dat het tot 1563 duurde voordat het ‘Ave Maria’ uit de liturgie van het gereformeerde Zürich verdween. Calvijn noemt Maria bij voorkeur ‘de heilige maagd’. De nazaten van de Reformatie hebben Maria kennelijk lager gewaardeerd dan de Reformatoren zelf. Ten onrechte, want Maria is de eerste in de geschiedenis die het evangelie van Gods menswording hoort, en ze gelooft die boodschap ook nog direct. Zo is ze een voorbeeld van geloof. In haar lofzang gebruikt ze de voltooid tegenwoordige tijd: ‘Grote dingen heeft de Machtige voor mij gedaan’—en dat terwijl er nog niets zichtbaar was van de verlossing. Iets van dat vertrouwen kunnen we allemaal wel gebruiken middenin een lockdown zonder uitzicht.

Actueel belang

Protestanten hebben nota bene wel een gedenkdag gemaakt van de Reformatie van de kerk, omdat Luther op 31 oktober 1517 stellingen publiceerde, maar de aankondiging van Jezus’ geboorte aan Maria krijgt die aandacht niet. Die wordt logischerwijs negen maanden voor Kerst, dus op 25 maart gedacht. Luther zelf preekte graag op dit feest, en hij vond dat het na de Reformatie moest blijven. Als een gebeurtenis uit de kerkgeschiedenis een feest waard is, dan verdient de geboorte-aankondiging in de heilsgeschiedenis zeker ook aandacht. En zo is er meer.

Actuele kwesties zoals de rol van vrouwen en mannen of het christelijke karakter van Europa (al dan niet) zijn verweven met de visie op Maria. De vlag van de Europese Unie is zelfs op haar geïnspireerd, met de hemelsblauwe achtergrond en de twaalf goudkleurige sterren die in de schilderkunst vaak Maria’s kroon vormen, in het Latijn: haar corona.

Als rasechte protestant ga ik zeker niet bidden tot Maria. Dat Italiaanse bisschoppen hun land op 1 mei vorig jaar aan Maria wijdden in reactie op de coronapandemie, gaat mijn theologische voorstellingsvermogen te buiten. Maar Maria’s geloof is voor mij een voorbeeld in deze donkere dagen. Dat God in haar mens werd, onderstreept hoe concreet het heil is. Wij zijn mensen van vlees en bloed. We kunnen ons wel verbeelden geestelijk te zijn, maar de pandemie zet ons met beide benen op de grond. Maria inspireert in deze coronatijd. Het wordt tijd dat ook protestanten dat inzien. Maria’s kroon kan uitstekend een oecumenische corona zijn.

In coronatijd werkte Arnold Huijgen aan het boek Maria: Icoon van genade.


lezen en laten lezen arnold huijgen

Lezen en laten lezen van Arnold Huijgen is een verhelderend theologisch boek over gelovig omgaan met de Bijbel. Belangrijk uitgangspunt in Lezen en laten lezen is dat je de Bijbel niet alleen leest, maar je ook laat lezen door God. De Bijbel is een ingewikkeld boek, en over de interpretatie ervan wordt veel gediscussieerd. Hoe kun je de Schrift dan zo lezen dat je hart geraakt wordt? En hoe voorkom je al te rationele Bijbellezing? Arnold Huijgen gaat in Lezen en laten lezen te rade bij onder andere Luther. Zijn vuistregels voor het lezen van de Bijbel zijn nog altijd actueel. Daarnaast geeft hij voorbeelden van omgang met de Bijbel door Oepke Noordmans, Dietrich Bonhoeffer en door hemzelf. Arnold Huijgen is hoogleraar systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn.

Bestel jouw exemplaar voor € 20,00 met gratis verzending bij Boekenwereld.com


Lees ook deze artikelen:

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken