Geschreeuw onder dwazen
Al sinds mijn studententijd weet ik mij geraakt door het denken van de theoloog A.A. van Ruler. Zijn meditaties voeden mij. Onder de titel ‘dwaasheden in het leven’ verschenen van zijn hand twee bundels over het boek Prediker. Mij dunkt dat we in juist in onze tijd van veel politiek geschreeuw in binnen- en buitenland onze winst kunnen doen met zijn overwegingen over Prediker 9. Daarom geef ik zijn woorden over dit Bijbelvers (gedeeltelijk) door! Ds. E.K. Foppen, predikant van de karakteristieke Bethlehemkerk in Den Haag.
Woorden van wijzen, in rust aangehoord, zijn beter dan het geschreeuw van een heerser onder dwazen. (Prediker 9:17)
(…)Soms heeft men wel eens de indruk, dat de meeste mensen dwazen zijn. Te zámen zijn zij dwaas. De psychologie van de massa is een heel andere dan die van de enkele mens. Een gemeenschap, bijvoorbeeld een grote vergadering, reageert heel anders dan een enkeling, bijvoorbeeld een huismoeder in het gezin. De mensen máken elkáár tot dwazen. Daar komt dan nog een ander probleem bij. Omdat er zoveel mensen zijn, moeten zij ook met elkaar samenleven. Er moet een samenleving, een gemeenschap, een maatschappij gevormd worden. Daarin moet orde zijn. Dat veronderstelt ook altijd, dat er leiding, gezag is. Er moeten instanties zijn, die uitmaken wat er gedaan moet worden. Anders loopt alles in het honderd of er gebeurt helemaal niets.
De heersers schreeuwen heel gemakkelijk onder de dwazen. Dat moeten ze wel. Anders krijgen ze geen gehoor en houden ze de massa niet onder de duim. Dat is dan vaak veel geschreeuw, maar weinig wol. Ook bij ons is er een massa geschreeuw van veel heersers en heersertjes onder dwazen.
Het erge van dit alles is dat zo de wijsheid onder de tafel raakt. De woorden van wijzen moeten in rust aangehoord worden. Er moet dus een zekere stilte zijn in het leven, zal de mens de wijsheid van de wijze woorden tot zich laten doordringen, ontvangen en zich eigen maken. Wie helemaal opgaat in de masssa en in de dwaasheid van de massa , luistert alleen naar het geschreeuw van de heersers en zijn leven gaat verloren in het geestelijk rumoer en lawaai van de samenleving
Er kan wel eens een wijs mens zijn. Hij kan wijze woorden spreken. Maar als ze niet in rust en stilte, in aandacht en bezonnenheid worden aangehoord, overwogen en ter harte genomen, dan gebeurt er niets. Dan komt de wijsheid niet tot stand. Zij hebben elkaar nodig: de wijze spreker en de aandachtige hoorder.
Men kan met de waarheid nauwelijks venten. De wijze moet niet te opdringerig als een straatventer of een marktkoopman zijn waren aanprijzen. Hij moet iets verzonkens hebben. Hij moet verzonken zijn in zijn zaak, in haar waarheid, in het mysterie van haar waarheid en in zijn eigen wijsheid. Iemand die helemaal wijs is geworden heeft nauwelijks meer de moed, om zijn mond open te doen. Maar als hij helemaal zou zwijgen, zou hij zijn plicht verzuimen. De wijze, die de waarheid weet, moet haar uitspreken. Dat is hij verplicht aan zijn medemensen en tegenover God. Hij moet er niet van opkijken als hij nauwelijks gehoor vindt.
Men zou graag willen , dat de wereld van haar waanzin werd verlost. Dan zou niet meer het gebral van de geestelijke machthebbers de massa tot verdwazing opzwepen. Dan zouden de woorden van de wijzen alle mensen wijs maken.
Ach, waren alle menschen wijs en wilden daarbij wel! De aerd waer haer een Paradijs, nu isse meest een hel. (…)
De bijbel opent ons wel dit uitzicht en houdt ons daarbij hardnekkig vast. Deze wereld is bestemd, het rijk van God te worden- en dat tot in het politieke toe. Maar zover is het nog lang niet. Daarom zullen we de heersers nog lang moeten laten schreeuwen onder de dwazen. Laten wij intussen proberen, zo stil en aandachtig te worden, dat wij de woorden van de ware wijsheid kunnen opvangen.
Meer lezen van Dr. A.A. van Ruler?
In Verzameld Werk van Dr. A.A. van Ruler deel V-A zijn de teksten bijeengebracht en geannoteerd die betrekking hebben op belangrijke thema’s bij deze befaamde theoloog: kerk, liturgie, prediking, sacramenten. Het deel omvat vijf clusters teksten: 1. De kerk bezien vanuit het perspectief van predikant; 2. Aspecten van de kerk; 3. Zondag; 4. Prediking; 5. De sacramenten. Dr. D. van Keulen is als wetenschappelijke medewerker belast met de ontsluiting van de grote hoeveelheid teksten van prof. dr. A.A. van Ruler. Hij wordt ondersteund door een begeleidingscommissie onder voorzitterschap van prof. dr. G. van den Brink.
