Menu

None

Herinneringen aan Hugo Bakker (1985-2021)

Deze blog is oorspronkelijk verschenen in De Orgelvriend 2021, nr. 8. Ben je benieuwd naar meer materiaal uit dit nummer? Lees, beluister en bekijk de download, het geluid en de video van de maand hier! Er is ook een voorproefje van het nummer.

Groot was de schok en ontzetting in de orgelwereld toen bekend werd dat Hugo Bakker op 31 mei, geheel onverwacht was overleden. Hij overleed aan de gevolgen van een hartstilstand en werd slechts 35 jaar.

Hugo werd geboren op 16 juni 1985 en groeide op in Ridderkerk. Op 8-jarige leeftijd toonde hij interesse voor het orgel en kreeg hij zijn eerste lessen. Mijn eerste kennismaking met Hugo was tijdens de middelbare schoolperiode. We zaten beiden op het Wartburg College (locatie Guido de Brès) in Rotterdam. Daar troffen we elkaar bij de pauzeconcerten die er werden gegeven. En we deden gezamenlijk mee aan het muziekconcours van de school; Hugo met Andriessens Thema met variaties en ik met Bachs Preludium en Fuga in G Dur, BWV 541.

Na zijn middelbareschooltijd vertrok Hugo naar Delft voor een studie Technische Natuurkunde; tijdens deze studie volgde hij orgellessen bij de Delftse organist Petra Veenswijk. Uiteindelijk was de keuze voor Technische Natuurkunde niet bevredigend en besloot hij het roer om te gooien. Hij ging studeren aan het Rotterdams Conservatorium bij Bernard Winsemius. Zodoende trof ik Hugo, na onze gezamenlijke middelbareschooltijd, opnieuw.

Kritisch oor

Ditmaal trokken we intensiever met elkaar op. We registreerden bij elkaars concerten, gaven enkele quatre-mains concerten en bezochten orgelconcerten en concerten in De Doelen. Hugo had een kritisch oor en een neus voor kwaliteit. Hij durfde ook werken van de grote meesters met een kritische blik te benaderen. Omdat hij zijn orgelstudie combineerde met een studie geschiedenis aan de Universiteit Leiden, waren zijn dagen vol; en wel zo vol, dat een deel van de nacht nodig was om al zijn werk af te krijgen en ook al zijn interesses te bevredigen. Niet zelden kwam ik hem tegen, lopend van het station Rotterdam-Centraal naar het Conservatorium, al lezend in een boek. Het tekent Hugo’s instelling: hij was breed geïnteresseerd, hongerig naar nieuwe kennis en indrukken.

Zijn brede interesse zorgde er wel voor dat hij regelmatig onder grote tijdsdruk z’n voorbereidingen moest doen. Zo trof ik hem in juni 2006 op zijn kamer in Delft aan op de avond voor zijn deelname aan het Govert van Wijnconcours in Maassluis. Hij was nog juist bezig de laatste vier bladzijdes van het Carillon de Westminster van Vierne te veroveren … “Dat gaat lukken, want ik heb de hele nacht nog”, zei hij. De volgende dag bleek zijn uitvoering goed voor de eerste prijs.

Naast de orgellessen van Bernard Winsemius studeerde Hugo kerkmuziek bij Arie Hoek (met wie hij later in de Sint-Maartenskerk in Zaltbommel een zeer vruchtbare samenwerking ontwikkelde) en Hans van Gelder. Het was met name Hans van Gelder die ons beiden wist te boeien met zijn lessen liturgiek; lessen doorspekt met veel theologie en niet minder anekdotische uitweidingen.
Toen Hans van Gelder aan Hugo en mij vroeg te registreren bij zijn cd-opname in de Saint-Laurent in Parijs, konden we geen nee zeggen. Zodoende waren we twee avonden en nachten aan het registreren. Tussen alle registratiewisselingen door zag Hugo kans om ook nog wat boeken te lezen, in verband met een op handen zijnde geschiedenistentamen in Leiden. En na de nachtelijke opnamesessies was het volgens Hugo natuurlijk ‘zonde van de tijd’ om onze slaap in te halen; nee, je bent nu in Parijs, dus we gaan wat dingen bekijken, slapen kun je thuis ook.

Enthousiasme voor hedendaagse muziek

Tijdens onze studiejaren voerden we talloze gesprekken over gemeenschappelijke interesses, zoals: de late werken van Beethoven (met name diens Missa Solemnis in de uitvoering van Philippe Herreweghe), de teksten van Willem Barnard en ook de muziek van Olivier Messiaen. Al tijdens zijn studie bleek zijn bovenmatige interesse in hedendaagse muziek. Op zijn 1e fase eindexamenprogramma in de Rotterdamse Laurenskerk stond dan ook – naast muziek van Scheidemann, Bach, en Duruflé – Messiaens tweede Méditation (uit: Méditations sur le Mystère de la Sainte Trinité). Intussen was hij organist geworden van de Christelijke Gereformeerde Nebokerk in Rotterdam-Zuid waar hij ook een try-out concert verzorgde voor zijn eindexamen.

Tijdens onze studie in Rotterdam volgden we samen enkele cursussen waaronder een zomercursus in Noord-Duitsland onder leiding van Harald Vogel en de zomeracademie in Haarlem. Bij die laatste gelegenheid was zijn interesse vooral gewekt door de cursus ‘Hedendaagse muziek’ bij Zsigmond Szathmáry. Het was met name Hugo’s enthousiasme dat ervoor zorgde dat wij ons beiden stortten op Rrrrrr.….. van Mauricio Kagel en andere hedendaagse werken.

Na zijn eindexamen in Rotterdam besloot Hugo verder te gaan studeren in aan het Lemmensinstituut in Leuven bij Reitze Smits en Luc Ponet. Daarnaast was inmiddels zijn interesse in het klavecimbel gewekt en studeerde hij klavecimbel en continuo bij Kris Verhelst. Het klimaat aan het Lemmensinstituut paste bij Hugo: je kon er zonder problemen een aantal extra vakken bij doen (zonder dat daar belemmeringen van hogerhand tegen werden opgeworpen!). En zoals eerder gememoreerd: Hugo was zeer leergierig. Tijdens zijn periode in België sprak ik Hugo weliswaar minder regelmatig, maar het contact bleef.

Naar Zaltbommel

In 2008 werd hij benoemd als cantor-organist van de Vredeskapel in Den Haag. De kerk had een bescheiden Van Vulpen-orgel met één manuaal en aangehangen pedaal. Toch voelde hij zich hier op zijn plaats; de contacten met de gemeenteleden waren waardevol voor hem en hij organiseerde een kleine concertserie waarin hij samenspeelde met vocalisten en instrumentalisten.
In 2011 solliciteerde Hugo naar de functie van organist in de Sint-Maartenskerk in Zaltbommel. Het orgel fascineerde hem direct: “Het is een eigenzinnig orgel, maar wel heel karakteristiek.” Samen bereidden we het proefspel voor en zochten we registraties uit. Hij was zeer gelukkig toen hij hoorde dat hij de functie kreeg. Het gaf hem een stimulans om zich, naast zijn interesse voor oude en vooral hedendaagse muziek, te verdiepen in de 19e-eeuwse muziek.

Portret Hugo Bakker
Aan de klavieren van het Wolfferts-orgel in de Grote Kerk van Zaltbommel.

In de Sint-Maartenskerk kreeg hij niet alleen de kans zich te ontplooien op concertant terrein maar ook op het terrein van de kerkmuziek. In samenwerking met cantor Arie Hoek gaf hij vorm aan talloze diensten en zondagavondmuzieken. Daarbij passeerden niet alleen Bach-cantates de revue, maar ook grote koorwerken (zoals Ein Deutsches Requiem van Brahms) in een arrangement voor orgel en koor.

In zijn concertprogramma’s gaf Hugo blijk van uitzonderlijke visie en durf. Zo speelde hij zelden een programma waarop geen hedendaags werk was opgenomen en probeerde hij verrassende combinaties te maken van oude en nieuwe muziek. Ook zijn cd Humble Regards (bekroond met een 10 in het blad Luister en ook in De Orgelvriend lovend besproken) is daarvan een treffend voorbeeld. Daarop worden werken van Bach en De Grigny op een overtuigende manier afgewisseld met moderne composities van Welmers, Wagemans en Kurtag. Verder is op YouTube een live-opname te vinden van een uitvoering van de Sweelinck-Variaties van Ton de Leeuw, uitgevoerd op zijn orgel in Zaltbommel.
In 2014 kreeg hij de Sweelinck-Mullerprijs uitgereikt, een erkenning die hem toekwam.

Componeren

In 2015 startte Hugo een uitgeverij voor orgel- en koormuziek met de naam ‘Valeur ajoutée’. Die ‘toegevoegde waarde’ zat ’m niet alleen in het feit dat hij transcripties uitgaf, maar ook nieuwe composities van o.a. Reitze Smits, Jan Hage, Geerten Liefting en Bert van Stam. Hij stak daarmee zijn nek uit, het ging hem niet om het commerciële succes maar vooral om zijn ideaal: de orgelcultuur levend houden, mede door nieuwe muziek te promoten.

Met veel passie voegde Hugo ook waarde toe aan de nieuwe generatie musici. Als docent muziektheorie bouwde hij mee aan de toekomst van getalenteerde jongeren van de Excellence-opleiding in Amsterdam. Op de muziekschool van Barneveld en Veenendaal en in zijn eigen lespraktijk in Zaltbommel gaf hij orgel- en klavecimbellessen. Velen zijn geïnspireerd door zijn bevlogenheid, brede muzikale kennis en zijn vermogen om ieders eigen muzikale belangstelling en talent te zoeken en te stimuleren.

Hugo’s interesse in hedendaagse muziek ging uiteindelijk zo ver dat hij zelf wilde gaan componeren. Al jaren liep hij rond met het ideaal om zelf iets bij te dragen aan de ‘nieuwe muziek’, want dat was voor hem het hoogst haalbare. Zijn ideaal was het om als componist echt vernieuwend te zijn, en op zo’n manier te componeren dat iedere noot ertoe deed en betekenis had.
Vlak voor zijn overlijden schreef hij een werk voor een compositieconcours in Parijs, het was zijn eerste en naar nu bleek ook zijn enige voltooide werk; helaas kreeg hij niet de kans zich verder te ontwikkelen op compositorisch vlak.

Laatste groet

Op 30 mei, een dag voor zijn overlijden, hadden we nog contact over een gezamenlijk concert dat we op 10 juli zouden geven in Zaltbommel voor de Stichting Vox Humana. Er moest een programma komen, en ook de volgorde moest worden bepaald. Zijn aandeel zou bestaan uit de grote Fantasie in f-Moll KV 608 van Mozart en het Prière van Franck. En daarnaast natuurlijk een modern werk zoals van Andries van Rossem of Olivier Messiaen. Het was ons laatste contact, het gezamenlijke concert zou er niet meer komen.

Tijdens de indrukwekkende afscheidsdienst in de Sint-Maartenskerk klonk Bachs monumentale Preludium en Fuga in Es, gespeeld door zijn goede vriend Nicolas De Troyer. Het was dit werk dat ook bij de trouwdienst van Hugo en Johanneke had geklonken. Tijdens de laatste pedaalinzet brachten de dragers met de kist een laatste groet aan het orgel dat Hugo met toewijding bespeeld had.

Ik zal Hugo herinneren als een goede vriend, bescheiden en onbaatzuchtig mens, die zich met al zijn kunnen en energie heeft ingezet voor de muziekcultuur. Hugo’s vrouw Johanneke, zijn kinderen Ruth en David, familie, vrienden en collega’s wens ik van harte sterkte toe.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken