Kyrie bij code rood

Gaat dat over de oertijd of over onze dagen? Wat was er deze week te zien? Maandag (9 augustus 2021) verscheen het alarmerende VN-klimaatrapport over de staat van de schepping en de schrijvers van de whodunit wijzen ondubbelzinnig de mens als dader aan. 

Klimaatcrisis vs. instabiel leefklimaat

De situatie die de onderzoekers beschrijven is zo ernstig dat, zelfs bij een stevig, jarenlang en wereldwijd klimaatbeleid niet kan worden voorkomen dat extreme hitte, droogte, overstromingen, bosbranden en tropische cyclonen zich vaker zullen gaan voordoen. Met alle rampzalige gevolgen van dien: onleefbare delen van de wereld, haperende voedsel- en watervoorziening, gigantische stromen klimaatvluchtelingen, etc. 

Eigenlijk schiet een woord als klimaatcrisis tekort, schreef NRC deze week, het is namelijk geen tijdelijke aberratie: eerder zijn we in een nieuw tijdperk beland, met een instabiel leefklimaat. Wie een indruk wil krijgen van wat ons te wachten staat, hoeft nauwelijks een beroep te doen op zijn verbeeldingskracht; de nieuwsmedia bieden nu al een overvloed aan illustraties. 

Kyrie eleison: Ontferm U over ons

‘Code rood voor de mensheid.’ Hoe zou God daar naar kijken? Met louter mededogen? Het zou me niet verbazen als het Hem nogmaals berouwde dat Hij de mens gemaakt had (Genesis 6:6). Het ‘smartte Hem in zijn hart’, vertaalt de Statenvertaling. Is zo’n reactie ook vandaag voorstelbaar, óók als we geloven en belijden dat God Zich in Jezus Christus definitief genadig en reddend naar de wereld heeft toegewend? Hij heeft zijn hart toch verpand aan wat Hij ooit is begonnen? Ja – maar ook in die relatie kan het soms zo knetteren dat ons weinig anders rest dan Kyrie eleison. Laten we even in herinnering roepen dat het woord ‘oordeel’ ook in het Nieuwe Testament voorkomt, dus ná Christus.

Scharnierpunt in de geschiedenis

We naderen een scharnierpunt in de geschiedenis van de mensheid. Wie zal zeggen of we het point of no return nog kunnen vermijden? Het IPCC-rapport heeft weer een nieuwe impuls gegeven aan gesprekken over urgente plannenmakerij – in de politiek, in de industrie, in de samenleving, in ons persoonlijk leven. 

Als je voortdurend voor ogen houdt dat wat in het IPCC-rapport ‘wereld’ heet, in de christelijke geloofsleer ‘schepping’ wordt genoemd, komt er nog een belangrijk aspect bij. Wij staan schuldig, collectief en individueel. Er is geen loket waar je hier even vergeving voor kunt tappen, om daarna vrolijk verder te gaan. We zullen er in kerk en theologie de komende tijd onze handen vol aan hebben, om te verkennen wat deze schuld inhoudt, welk berouw dit vraagt en welke verandering van gezindheid en welke spiritualiteit daarbij passend is.

Klimaatverandering en levensstijl hoog op de agenda

Mede om deze redenen werd eerder dit jaar in een open brief aan de Protestantse Kerk in Nederland betoogd dat de zorg voor de schepping hoog op de prioriteitenlijst van de kerk moet staan. Ik heb nog niet gehoord dat het moderamen van de synode in spoedzitting bijeen is geweest. Is het denkbaar dat een komende synodevergadering gewoon na vaststelling van de notulen overgaat tot de orde van de dag? 

Of, dichter bij huis, is het denkbaar dat er na deze week een kerkdienst wordt gehouden, waarin de urgente kwestie niét op een of andere manier voorbijkomt? Dat de agenda van de eerstkomende kerkenraadsvergadering niét wordt leeggeveegd om over de impact van deze zaak te spreken? 

Wie dat ‘overtrokken’ noemt, kan misschien nog eens bij zichzelf te rade gaan welke plaats de Schepper en de schepping in hun geloofsleven heeft.