Pinksteren en de heilige Geest

Volgens het Johannes-evangelie geeft Jezus twee keer de Geest. De eerste keer is als Hij sterft. ‘Hij boog zijn hoofd’, staat er dan, ‘en gaf de Geest’ (Johannes 19:30).

Het is een verwijzing naar het begin van het eerste Bijbelboek. Daar wordt ons verteld dat de aarde nog woest en leeg is, maar Gods Geest over de wateren ligt van het geweld en de chaos. Jezus ademde tijdens zijn leven deze Geest die licht en leven geeft en blaast haar bij zijn dood vernieuwd en vernieuwend uit over ons, over onze voortdurende gemeenschappen- en individuen-brekende geschiedenis. Over ons leven zweeft voortaan zijn Geest van genade en waarheid, wat er ook gebeurt.

Burn-out

En wat er gebeurt, is niet gering. Volgens het Johannesevangelie voorspelt Jezus zijn leerlingen: ‘Er komt een tijd, en die tijd is er al, dat ieder zijn eigen weg gaat en mij alleen achterlaat’ (Johannes 16:32). Het perspectief verliezen, overspoeld worden door willekeur: het betekent pijnlijk op jezelf teruggeworpen worden.

Het overkomt in onze tijd heel veel mensen en op steeds jongere leeftijd: ze raken (in een) burn-out. Hoeveel zij misschien ook bezitten, velen hebben de overtuiging dat het hen ontbreekt aan alles wat het leven substantie kan geven en waardoor ze van betekenis kunnen zijn. In deze situatie delen Jezus’ leerlingen na diens lijden en dood en over deze situatie heeft Jezus toen Hij stierf zijn Geest uitgeblazen. In de ruimte van deze Geest kan perspectief oplichten.

Een helper

In het licht van deze Geest zien enkele van zijn leerlingen niet slechts dat het graf waarin Jezus is neergelegd leeg is, maar komen zij tot het geloof dat Hij de Levende is en dus daarom niet bij de doden te vinden valt. Deze Geest brengt hen in herinnering wat zij van hem hebben ontvangen en leert het hen begrijpen (vgl. Johannes 14:26).

Maar Jezus heeft zijn leerlingen niet een gedachtengoed nagelaten waarmee wij het in het vervolg maar moeten zien te rooien. Wat ons van hem rest is geen verzameling van zijn meest wijze uitspraken, zijn meest aansprekende leefregels en zijn belangrijkste daden. In gemeenschap met de God die voor hem een Vader is, zendt Jezus zijn leerlingen een helper zoals Hij zelf een helper is geweest, een voorspreker en een verdediger, een voorganger en een wegwijzer, een alle grenzen overschrijdende verbinder en een verlosser uit wat gevangen zet en gevangen houdt: de heilige Geest.

Pijn als barensweeën

De God wiens presentie Jezus belichaamde, komt in de Geest in een nieuwe gestalte aanwezig. Deze gestalte maakt het leven van binnenuit doorzichtig en onthult wat zich voordoet als pijn en onverslaanbare tegenstand als barensweeën van de ware wereld. Zoals Jezus het formuleert in het Johannesevangelie: ‘Wanneer een vrouw moet bevallen, heeft ze het zwaar, omdat haar uur gekomen is; maar is het kind eenmaal geboren, dan denkt ze niet meer aan haar benauwdheid, uit pure vreugde, omdat er een mens ter wereld is gekomen’ (Johannes 16:21).

De helper die Jezus zijn leerlingen tijdens zijn leven belooft te zullen zenden en die Hij inderdaad stuurt, neemt ons rouwkleed weg en hult ons in vreugde, verandert onze klacht in een dans, zoals Psalm 30 (vers 12) het zegt. De heilige Geest brengt Gods toekomst in het heden en vormt ons om tot deelgenoten van deze toekomst die onweerstaanbaar bezig is baan te breken.

Het Joodse Pinksterfeest – in de Joodse traditie meestal Wekenfeest genoemd – is oorspronkelijk een oogstfeest. Het is de dag, zo zegt het boek Exodus, dat ‘de eerstelingen van alles wat jullie gezaaid hebben, geoogst worden’ (Exodus 23:16).

Oogstfeest

Het is niet toevallig dat volgens de Handelingen van de apostelen, de nederdaling van de heilige Geest op het Pinksterfeest plaatsvindt, want door de Geest worden de apostelen als de eerstelingen van de kerk geoogst. Degenen die tijdens zijn leven in Jezus’ verkondiging Gods Woord hebben gehoord en in zijn optreden Gods licht hebben gezien, worden verzameld in de ruimte van Gods Geest. Maar geoogst worden door Gods Geest, dat betekent direct ook weer worden uitgezaaid. De Geest verzamelt mensen als eerstelingen van Gods rijk en zaait ze direct weer uit om dit rijk te doen wortelen waar zij zijn, van zich te laten spreken in de taal waarin zij zich uitdrukken, op te laaien in het verlangen dat hun in beweging brengt en gaande houdt.

Dit is aan de orde wanneer Jezus volgens het Johannesevangelie voor de tweede keer de Geest geeft, nu niet als een woord dat alles wat is in Gods licht zet, maar als een opdracht aan de zijnen om dit licht een woonplaats te verschaffen: ‘Ontvang de heilige Geest’, zegt Jezus (Johannes 20:22). Alles wat jullie in deze Geest weten te helen en opnieuw te verbinden, zoals ik steeds heb geheeld en mij opnieuw heb verbonden, dat blijft voortaan geheeld en verbonden met de goedheid die het draagt en de liefde waaruit het voortkomt. Jezus blaast over hen, en daarmee wordt de adem van degenen waarvan Hij al eerder gezegd heeft dat zij niet langer dienstknechten zijn maar vrienden – omdat zij weten wat Hij doet en waarom (Johannes 15:15) – zijn adem.

Vrede in de plaats van onze angst

Jezus’ vermogen de aarde in het licht van Gods aanwezigheid te zien, niettegenstaande alle duisternis, zijn vermogen om in alles Gods ware licht waaruit het ontstaan is en waarvan het leeft te wekken en te doen opstaan, wordt hun vermogen. Zijn inzet om elke taal en elk woord en alle mensen en alle zijnden te laten getuigen van de overvloed aan goddelijke liefde, zijn opdracht om trouw te zijn aan de waarheid die dan aan het licht komt en deze uit te spreken, het wordt allemaal van hun.

En via hen wordt het van al degenen waaraan zij het doorgeven. Het kan dus onze opdracht worden, onze inzet en ons vermogen, onze levensadem – als wij bereid zijn ons erdoor in bezit te laten nemen. De vraag is of wij het durven. Durven wij ons uit onze veiligheid te laten verdrijven, durven wij onze macht over en beheersing van de situatie los te laten, durven wij te midden van de turbulentie die dan aan het licht komt dat onmogelijke, maar broodnodige woord te verwachten: ‘Vrede voor jullie’ (Johannes 20:19)? Vrede in de plaats van onze angst.