The King shall rejoice!

Traditie en vernieuwing bij kroningsceremonies in Engeland

Bij de kroningsceremonie van Charles III op zaterdag 6 mei 2023 in Westminster Abbey in Londen zullen maar liefst twaalf nieuwe composities klinken. Vijf daarvan zijn geschreven om te zingen in de liturgie. Het betekent dat de kerkmuziekwereld straks weer nieuwe, feestelijke koormuziek rijker is.

De afgelopen week werden de titels van de stukken en de componisten bekend gemaakt. Onder meer op de website van Podium, het actualiteitenprogramma van NPO Klassiek, is te lezen om welke werken het gaat. Volgens de Engelse koninklijke website is er sprake van ‘contemporary interpretations of centuries of musical tradition,’ hedendaagse interpretaties van een eeuwenlange muzikale traditie.

Coronation anthems

Engeland heeft een naam als het gaat om hoogwaardige kerkmuziek. Bij gelegenheden als een staatsbegrafenis, zoals in het afgelopen najaar die van koningin Elizabeth, of een koninklijk huwelijk of een kroning, kan de hele wereld meevieren en -genieten, mede dankzij de beeld- en geluidsregistratie door de BBC.
Ik kan het niet nalaten op te merken – en zeer vele Nederlanders weten dit gelukkig al –: vrijwel elke dag klinkt in meerdere Engelse plaatsenhoogwaardige kerkmuziek, ook als er geen camera’s en microfoons zijn om alles op te nemen en uit te zenden; ook als er geen koninklijke, internationale gasten zijn; zelfs als er bijna geen of helemaal geen bezoekers zijn. “All to the glory of God.” Op zulke momenten verzucht ik wel eens: “O, to be in England…”

De dienst zal de traditie weerspiegelen, maar is ook de aanleiding tot het schrijven van nieuwe kerkmuziek

Al eeuwenlang is het in Engeland een traditie dat er voor een kroning nieuwe muziek gecomponeerd wordt. Sommige kroningsmuziek staat in het collectieve muzikale geheugen gegrift, zoals ‘Zadok the priest’ (1 Koningen 1:38-40) van George Friedrich Händel, geschreven voor de kroning van George II in 1727.
Ook andere kroningsmuziek uit Engeland wordt nog altijd veelvuldig uitgevoerd, zoals de (overige) coronation anthems van Händel waaronder ‘The King shall rejoice’ (psalm 21), de anthem ‘I was glad’ (psalm 122) van Henry Purcell geschreven voor de kroning van James II in 1685, of de gelijknamige anthem die Hubert Parry componeerde voor de kroning van Edward VII in 1902. Een aantal van deze ‘gouden oude’ kroningswerken zal bij de aanstaande kroning wederom worden uitgevoerd.

Nieuwe composities

Koning Charles III gaf opdracht voor maar liefst twaalf nieuwe composities die op de dag van zijn kroning voor het eerst ten gehore gebracht zullen worden. Twee opdrachten gingen naar componisten uit de niet-klassieke hoek. Andrew Lloyd Webber, componist van een groot aantal musicals, heeft een toonzetting van psalm 98 geschreven en Patrick Doyle, een bekende componist van filmmuziek, componeerde de ‘King Charles III Coronation March.’Opvallend is dat er in de viering ook ‘girl choristers’ zullen zingen.Onder de componisten die een opdracht voor de kroning kregen, zijn vier vrouwen: Sarah Class, Roxanna Panufnik, Judith Weir en Debbie Wiseman. Panufnik, die het Sanctus voor de kroningsdienst componeerde, zegt hierover: “Het stuk begint een beetje mysterieus met een sfeer van ontzag en verwonderen. Een beetje zoals Jesaja zijn visioen van de hemel beschrijft. De muziek bouwt snel op en eindigt extatisch, met orgel fanfares en flamboyante, kleurrijke harmonieën.”[1]

Spiegel en motor

In haar proefschrift Composing a canon[2]stelt dr. Nienke van Andel dat het Liedboek (2013) niet alleen een spiegel is, maar ook een motor. Met andere woorden: het weerspiegelt niet alleen verschillende tradities, maar is ook bedoeld als stimulans voor de toekomst. Je kunt dit ook op de kroningskerkdienst toepassen. De dienst zal de traditie weerspiegelen, maar is ook de aanleiding tot het schrijven van nieuwe kerkmuziek.

Hoe de nieuwe werken zullen klinken is op het moment van schrijven nog een verrassing voor mij. Ze zullen hopelijk inspirerend zijn en de moeite waard om ook na 6 mei nog vaak uitgevoerd te worden, de komende jaren en wie weet eeuwen.

Dankzij nieuwe compositieopdrachten overzee, kunnen ook koren in Nederland hun repertoire steeds weer uitbreiden

De kroning van Charles III vindt plaats in een kerkelijke viering. Ik vind het mooi dat op de website van de Church of England te lezen is: “Wij hopen dat dit [de kroning van koning Charles III, HR] een moment is voor de natie en voor velen van over de hele wereld om de persoon van Jezus Christus te ontmoeten, de dienaar-koning, en zijn roep horen aan ieder van ons om anderen te dienen.”[3]

Nederland

In Nederland zingen veel koren graag kerkmuziek van Engelse bodem. Dankzij nieuwe compositieopdrachten overzee, kunnen ook koren in Nederland hun repertoire steeds weer uitbreiden. Denk alleen al aan de vele composities van John Rutter of de jaarlijkse ‘commissioned carol’ bij het Festival of Nine Lessons and Carols in Cambridge. Wij in Nederland pikken zo graag een graantje mee. Het is mijn droom dat ook in Nederland kerken met regelmaat compositie-opdrachten voor nieuwe kerkmuziek gaan geven. Wat zou het mooi zijn als er ook hier een stroom van fraaie, zingbare en liturgisch-functionele koorcomposities op gang komt, geschreven door eersteklas componisten. Zoals collega Arie Hoek, docent hymnologie, dikwijls zegt: “Al het goede, is eens begonnen.”

Noten

[1] “The piece starts a little mysteriously with an atmosphere of awe and wonderment as Isaiah describes his vision of heaven. The music quickly builds and finishes ecstatically, with organ fanfares and flamboyantly colourful harmonies.” https://www.classical-music.com/news/coronation-the-12-new-commissions-unveiled/

[2] Met als ondertitel: Creating Networks of Meaning in the Editorial Process of the Hymnbook ‘Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk (2013).’

[3] “We hope that this might be a moment for the nation and many around the world to encounter the person of Jesus Christ, the servant King, and hear His call to each of us to serve others.” https://www.churchofengland.org/coronation