Veertig dagen
Hij is niet de verlosser van de quick fix, de snelle oplossing waarna je gedachteloos door kunt met je oude leven.
Arnold Huijgen
Elke week publiceert Theologie.nl een actuele theologische blog, geschreven door richtinggevende theologen. Deze week: Arnold Huijgen over Jezus als verlosser, in het teken van de Veertigdagentijd.
Lees ook de andere theologenblogs.
Opnieuw gaan we een veertigdagentijd in zonder samenkomsten waarin we elkaar in levenden lijve in de kerk ontmoeten. Nu was de tijd voor Pasen altijd al bedoeld als periode van verstilling, versobering en voorbereiding, maar nu voelt het nog meer als een woestijntijd vanwege het coronavirus. Sinds de vorige Pasen is de situatie rondom covid-19 bepaald niet verbeterd. We snakken naar versoepeling van de maatregelen, naar verlossing van het virus.
Het lijkt me goed om deze veertig dagen te gebruiken om ons te binnen te brengen wat voor verlosser Jezus is. Hij is niet de verlosser van de quick fix, de snelle oplossing waarna je gedachteloos door kunt met je oude leven. Dat is teleurstellend voor mensen die een verlosser zoeken die hun problemen oplost. Jezus is echter een verlosser die problemen komt oplossen waarvan we wellicht niet eens wisten dat we ze hadden.
Brood, macht, heldaden en veiligheid
In de evangeliën staat dat Jezus aan het begin van zijn dienst veertig dagen werd verzocht in de woestijn. Die verzoeking draaide om de vraag of Jezus anders dan de eerste mens Adam wél in staat zou zijn om trouw te blijven aan zijn roeping. Maar het ging ook om welk soort verlosser Jezus zou zijn. De duivel daagde Hem uit: ‘Als u dan Gods Zoon bent…’ Laat Hij maar eens bewijzen op tafel leggen, anders zal de wereld Hem nooit geloven. Een beetje verlosser maakt van stenen brood. Een echte zoon van God springt van de top van de tempel naar beneden en loopt zonder schrammetje weg: de held die door niets geraakt wordt. En als Hij één keer door de knieën gaat voor de duivel, maakt deze Hem tot koning van de wereld. Brood, macht, heldendaden en veiligheid: het repertoire van de echte verlosser. Jezus moet het maar eens laten zien.
Voor de komende Tweede-Kamerverkiezingen draait het eigenlijk om soortgelijke dingen. Brood, dat is consumeren en economie. Macht: prestige van ons land in de wereld en invloed. En het gaat ook om veiligheid: een vangnet voor wie viel en bescherming tegen gevaren—ook tegen corona. Het probleem is dat wij niet alles kunnen. Van stenen brood maken lukt niemand—wie het toch belooft, geeft al spoedig stenen vóór brood. Maar ook garanties ten aanzien van onze veiligheid zijn moeilijk te geven. Je zou er cynisch van worden: als we dan toch in een onveilige en onzekere wereld leven, waarom zou je dan nog vertrouwen geven?
Het duurt even…
Jezus blijkt een verlosser van een ander kaliber. Hij wijst elk van de suggesties van de duivel af, met een beroep op de heilige Schriften. De duivel doet zelf ook nog een poging de Schrift in de strijd te werpen—hij is immers een theoloog en exegeet van den beginne. Jezus is verlosser door te gehoorzamen, zelfs in een verzoeking van veertig dagen. Hij levert geen bewijs dat in de wereld indruk maakt, geen brood en geen speciale effecten. Je kunt je wel afvragen: wat heb je aan een verlosser die geen brood geeft?
Toch geeft Jezus gaandeweg wel degelijk brood. Met vijf broden en twee vissen voedt Hij een mensenmassa. Hij springt niet van de tempel naar beneden om zonder schram weg te lopen, maar gaat wel de dood in om na drie dagen op te staan. En aan het eind van het evangelie zegt Hij zijn discipelen dat Hij alle macht heeft, niet alleen op de aarde, maar ook in de hemel. Het duurt even, het blijft lang verborgen, maar deze verlosser geeft meer dan je in je ongeduld wilde hebben.
40 dagen en corona
Als ik probeer de komende veertig dagen in coronatijd te zien in het licht van Jezus’ verzoeking van veertig dagen, denk ik aan drie dingen. Ten eerste denk ik aan wachten. Het christelijk geloof hangt net zo goed van wachten aan elkaar als het leven van Abraham nadat hij Gods stem had gehoord en was gevolgd. Wachten is dan wel verwachten, niet afwachten. De grote vraag is wat we verwachten. Vorig jaar verwachtten we een vaccin. Dat is er inmiddels. Nu verwachten we wellicht de vaccinatie van de complete bevolking, versoepeling van maatregelen of zelfs het einde van de coronacrisis. Toch zal dat de complete verlossing niet brengen. Uiteindelijk moet heel de wereld nieuw worden en dat is wat Jezus als verlosser kwam doen.
Ten tweede denk ik dat Christus’ gehoorzaamheid helpt om verwachtingen van onszelf en anderen bij te stellen. Alleen Christus verlost, geen mens kan dat. Dus hoeft de politicus geen bovenmenselijke verwachtingen te wekken: een beetje orde en vrede bevorderen is al heel wat. Wij gaan de wereld niet redden, en zeker niet de mensen die dat wél heel nadrukkelijk beloven. Maar ook de verwachtingen van mijzelf mogen bijgesteld: Christus hield vol waar ik tekortschiet in geloof en gehoorzaamheid. Nog één ding. De veertigdagentijd bepaalt me niet alleen bij Christus’ gehoorzaamheid, maar ook bij onze schuld. Om daarvan te verlossen ging Hij de allerzwaarste weg. Ik krijg mijn eigen schuld niet weggepoetst. Hij is de enige echte verlosser.
Eigenlijk is dit meer een meditatie dan een beschouwend blog geworden. Dat lijkt me geen probleem: als spreken over God ligt theologie al snel tegen meditatie aan. En als ooit een meditatie als blog kan dienen, dan in de veertigdagentijd.
Verder lezen over dit thema?
Wil je na Arnold Huijgens reflectie op Jezus als verlosser verder lezen over het leven van Jezus? In zijn boek Jezus maakt Henk Bakker met behulp van de laatste inzichten een reconstructie van Jezus’ leven. Er is in het Nederlands taalgebied al bijna twintig jaar geen studie meer verschenen over Jezus, en dat terwijl er in die periode veel nieuwe ontdekkingen zijn gedaan. Henk Bakker maakt de balans op en beschrijft het leven van Jezus op een vertellende, dramatische en zelfs provocerende manier. Meeliftend op uitkomsten van recent onderzoek beschrijft Bakker Jezus’ leven opnieuw. Hij laat zien wie Jezus geweest moet zijn.
