Verborgen Pasen

Pasen. Christus heeft de machten van de dood overwonnen. Hij heeft alle macht in de hemel en op de aarde gekregen. Ik kijk naar het nieuws. Waar gaat Pasen eigenlijk over? De moed om te geloven maar opgeven? Ook het Nieuwe Testament is niet zo eenduidig. Juist dat geeft ons hoop.

Theologie van de hoop

Het was een omkeer in de theologie. In 1964 verscheen Jürgen Moltmanns Theologie van de hoop. Hij schetste een nieuw perspectief voor de wereld. De geschiedenis is niet altijd, meer van hetzelfde; Christus is opgestaan. De macht van de dood is overwonnen en voor alle machten in de wereld die daarvoor symbool staan, geldt hetzelfde. God maakt doden levend en roept de dingen die niet zijn in het aanzijn (Romeinen 4:17). God doet nieuwe dingen, die we niet verwachten. Alles is op deze toekomst gericht. Moltmanns boek gaf nieuw elan; nieuwe hoop voor de toekomst.

Intussen zijn we ruim een halve eeuw verder. De wereld is veranderd. Het gezicht van de kerk is veranderd. In plaats van een theologie van de hoop heerst een theologie van de geborgenheid. Ons eigen kleine leventje is veilig in Gods handen. De wereld is te groot geworden. We hebben genoeg aan onszelf en aan onze eigen God, die er helemaal is voor ‘mij’.

De wereld is veranderd. Toen leefden we in de tijd dat de wederopbouw na de oorlog in West-Europa succes kreeg. En we hadden de illusie dat alle volken daarin zouden delen.

Wie zich opsluit in een kleine bubbel in ruimte en tijd, kan zich illusies maken. Wie verder kijkt in de wereld ziet een hoop ellende. Wie terugkijkt in de geschiedenis ziet veel van hetzelfde.

Is de wereld veranderd?

De oorlog in Oekraïne heeft veel mensen met een schok wakker gemaakt. De politiek is veranderd. Europa staat ineens op scherp.

Is de wereld veranderd? Of is de wereld pas nu in ons gezichtsveld gekomen. Wat is er in de wereld veranderd? Het kwaad manifesteert zich alleen op de andere plaats. Mariupol in plaats van Aleppo. Oekraïne in plaats van Myanmar. Kyiv in plaats van Bagdad. Het Maydanplein in plaats van het Plein van de Hemelse Vrede. We hebben onze ogen gewoon niet open gehad.

Wie zich opsluit in een kleine bubbel in ruimte en tijd, kan zich illusies maken. Wie verder kijkt in de wereld ziet een hoop ellende. Wie terugkijkt in de geschiedenis ziet veel van hetzelfde. Het Jericho van Jozua was vreselijk. Niemand kon ontsnappen. Jeruzalem in 586. Jeruzalem in 70. Carthago uitgehongerd en verwoest. Zutphen en Naarden. De dertigjarige oorlog. Wounded Knee. Dresden. Zo maar een greep uit het gruwelkabinet dat de wereldgeschiedenis is.

Pasen – een illusie?

Pasen vieren

We gaan Pasen vieren. We gaan Pasen vieren met Mariupol op ons netvlies – als symbool voor al die andere plaatsen, en denkend aan de moeder en haar baby die werd vermoord, als expressie van wat mensen elkaar aandoen. In deze wereld zegt de opgestane Heer: “Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde.” Hij heeft de macht over deze wereld. Hij heeft zelfs alle macht in de hemel, waar aan de touwtjes van onze geschiedenis wordt getrokken.

Zo spreken we elkaar moed in. Zo preken we elkaar moed in, in de kerk. We vieren Pasen tegen de klippen op. ‘Nu jaagt de dood geen angst meer aan,’ ook al vluchten 4 miljoen angstige mensen voor de dreigende dood. Preken zullen we en vieren zullen we. Want het is Pasen. Het evangelie naar Matteüs gaat over macht. Wie heeft de macht? Herodes met zijn kindermoord? Pilatus met zijn Realpolitik? Het evangelie eindigt met de ware macht. In de hemel? Ja misschien. We weten niet zoveel van de hemel. Op de aarde? Van de aarde weten we meer en daar zien we veel macht, maar weinig macht van Jezus. Pasen – een illusie?

Het is goed dat we Markus hebben

Het is goed dat er een tweede evangelie komt. Markus zet de dingen op scherp. Hij richt de focus helemaal op de dood van Jezus, met die vreselijke roep centraal: “Mijn God, mijn God, waarom hebt U Mij in de steek gelaten.” Dat is voor veel mensen in de wereldgeschiedenis meer herkenbaar dan de glorie van Hem die de dood overwon.

Markus heeft ook een laatste hoofdstuk. Daarin zou net als in de andere evangeliën het paasevangelie moeten staan. Er staat een korte scene van vrouwen die bij Jezus’ graf komen. Er zit een jongen in een witte jas die zegt dat Jezus is opgestaan. Jongetjes hebben wel meer fantasieën. De vrouwen vluchten weg van het graf waarin een jochie zit in plaats dat er een dode Jezus ligt. Ze zeggen niemand iets, want ze zijn bang. ‘Bang’ – zo eindigt het evangelie naar Markus.

Een man die vermoord wordt en schreeuwt om God, die niet reageert. Vrouwen die vluchten omdat ze bang zijn. Dat is het evangelie naar Markus.

Bang

Zo leeft de mensheid. Zo herkenbaar: ‘bang’. Meer dan de glorie van Jezus. Een man die vermoord wordt en schreeuwt om God, die niet reageert. Vrouwen die vluchten omdat ze bang zijn. Dat is het evangelie naar Markus, dat de toon zet met de overwinning op de demonen die de wereld teisteren.

De kerk was zich bewust dat dit uitleg behoefde. Zij heeft twaalf verzen aan het evangelie toegevoegd. Dit is toch echt het evangelie van de opgestane Christus en mensen hebben de tekenen van zijn bevrijding ontvangen. Het is een toelichting. Het is een toelichting om het eigenlijke verhaal van het evangelie aan te kunnen.

Alleen in dit leven?

‘Als wij alleen voor dit leven op Christus hopen, zijn wij de beklagenswaardigste mensen die er zijn,’ schrijft Paulus (1 Korintiërs 15:19). Heb niet de illusie dat de wereld beter wordt. Dat is ijdele hoop. We geloven in Christus en daarom geloven we de opstanding van de doden. Niet in een betere wereld in de toekomst. Er komt een laatste oordeel – het definitieve oordeel over de geschiedenis. Dat is niet de realisatie van een utopie, maar recht doen aan de mensen uit de geschiedenis. In dat oordeel krijgt iedereen de plaats die hen toekomt – volgens het oordeel van God.

Het definitieve oordeel over de geschiedenis, over de mensen van de geschiedenis pakt anders uit dan de machten van deze geschiedenis willen bepalen. Doden worden levend gemaakt en de overwinnaars wacht de tweede dood.

Voor dit leven

Paulus zegt niet: “Als wij voor dit leven hopen.” Hij voegt ‘alleen’ toe. Ook in dit leven zijn er momenten van hoop. Die blinde man in Jericho die weer zien kon. Een beker koud water voor een stervende. Iemand die een Afghaanse vluchteling in huis neemt. Want we geloven tegen de klippen op en vieren Pasen. Want Markus wist over Wie hij schreef.