Menu

None

Wat is kindertheologie?

Theologisch drieluik

Dit is deel 2 van een drieluik over kindertheologie, geschreven door Maartien Hutter.

Lees ook deel 1 over samen ontdekken, deel 3 over de praktijk en de reactie van Irma Pijpers-Hoogendoorn. 

Maartien Hutter

(foto: Carla Manten)

Met kindertheologie krijgen én de verhalen, en het hier en nu nieuwe betekenis.

Theologisch drieluik: kindertheologie (deel 2)

In het eerste deel van dit Theologisch drieluik heb je kennisgemaakt met kindertheologie als een open en gelijkwaardige, actieve en ontdekkende manier van omgaan met kinderen en de Bijbel en geloof. Vandaag lees je over de theoretische achtergrond van kindertheologie. In het volgende deel (21 januari 2022) van deze serie maak ik ten slotte de vertaalslag van deze theorie naar de praktijk.

Bij geloofsopvoeding spelen kinderen, de Bijbel en geloof, en de volwassene als opvoeder altijd een rol. Dat kan op verschillende manieren, vanuit verschillende visies. Kindertheologie is zo’n visie op opvoeden met de Bijbel en geloof. Wat nu ‘kindertheologie’ heet, is begin jaren negentig ontstaan en vindt sindsdien zijn weg. Eerst vooral in het godsdienstonderwijs, nu ook steeds meer in de geloofsopvoeding thuis en in de kerk.

Het is alsof je samen een bouwwerk van blokken maakt: je bouwt er allebei aan mee en van tevoren weet je niet precies hoe het zal worden

Kindertheologie: wat staat centraal?

Opvoeden met de Bijbel en geloof kan op verschillende manieren. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor geloofsoverdracht. Je draagt dan aan de kinderen over wat jij belangrijk vindt dat zij leren; er is vooral sprake van eenrichtingsverkeer. Het is alsof je kinderen een cadeau geeft, dat zij uit mogen pakken. Maar je kunt geloofsopvoeding ook zien als een vorm van geloofscommunicatie met kinderen waarbij er sprake van tweerichtingsverkeer is. Als opvoeder help je kinderen dan om de Bijbel en geloof te ontdekken en om het zich toe te eigenen. Het is alsof je samen een bouwwerk van blokken maakt: je bouwt er allebei aan mee en van tevoren weet je niet precies hoe het zal worden. Dat beeld past bij uitstek bij kindertheologie als open, actieve en ontdekkende manier van omgaan met de Bijbel en geloof.

Kindertheologie stelt kinderen heel centraal. Die keuze heeft te maken met een visie op kinderen, op wat zij kunnen, hoe ze leren en hoe zij zich ontwikkelen. Kindertheologie is geworteld in de stroming van het sociaal constructivisme, en in het bijzonder in de ideeën van de Russische leer- en ontwikkelingspsycholoog Lev Vygotsky (1896-1934). In deze visie gaat het heel kort gezegd om leren door wat je samen doet en ervaart, en het actief bouwen aan de eigen ontwikkeling. Een belangrijke gedachte is dat je kinderen door middel van ‘steigertjes’ of opstapjes helpt om zichzelf verder te ontwikkelen naar wat zonder zo’n opstapje nét buiten hun bereik ligt.

Theologiseren van, met en voor kinderen  

In het hart van het kindertheologisch model zie je wat kindertheologie in de kern is: kinderen de ruimte en handvatten geven om actief een eigen verhaal met de Bijbel en geloof te bouwen.

Model waarin de relatie tussen opvoeder, kind en Bijbel/geloof wordt getoond in het kindertheologisch paradigma.

Om het hart heen hebben kinderen, de Bijbel en geloof, en opvoeders hun eigen plek. De verbindingen tussen deze drie punten zijn de centrale processen in de kindertheologie:

  • het theologiseren van kinderen (de lijn tussen de kinderen en het bijbelverhaal of geloofsonderwerp): de eigen ideeën, ervaringen en vermoedens die kinderen hebben, en hun eigen denken en de ontdekkingen die ze doen rondom de Bijbel en geloof;
  • het theologiseren met kinderen (de lijn tussen de kinderen en de opvoeder): het samen met kinderen zoeken naar antwoorden en ontdekkingen doen rondom de Bijbel en geloof;
  • het theologiseren voor kinderen (de lijn tussen de opvoeder en het bijbelverhaal of geloofsonderwerp): kinderen nieuwe inhoud aanreiken als verrijking van hun ontdekkingstocht rondom de Bijbel en geloof.

Je biedt kinderen opstapjes waardoor ontwikkeling die anders nét buiten hun bereik ligt, mogelijk wordt

Wederkerige ontsluiting

In de kindertheologie krijgen kinderen de mogelijkheid om een eigen verhaal met de Bijbel en geloof te ontwikkelen. Om zo’n eigen verhaal op te bouwen, moeten er twee werelden bij elkaar komen: de leefwereld van de kinderen hier en nu, en de wereld van de Bijbel en geloof die al eeuwen oud is en die vertelt van God en zijn koninkrijk.

Kindertheologie gaat ervan uit dat de wereld van nu en de wereld van toen elkaar kunnen ‘ontmoeten’ en elkaar nieuwe betekenis kunnen geven. Dat gebeurt wanneer …

  • … je het leven hier en nu op een nieuwe manier begrijpt in het licht van de Bijbel en eeuwenoud geloof;
  • … je de wereld van de Bijbel en eeuwenoud geloof op een nieuwe manier begrijpt in het licht van hoe het leven hier en nu is.

Wanneer die twee werelden bij elkaar komen, wordt dat in de kindertheologie ‘wederkerige ontsluiting’ genoemd: er wordt nieuwe betekenis ontsloten in de wereld van toen en de wereld van nu.  

Misschien herken je dat wel. Is er een verhaal uit de Bijbel dat jou raakt? Is er een verhaal dat verschil maakt in jouw leven?

Kindertheologie in de praktijk

Kindertheologie stelt kinderen centraal en ziet de Bijbel en geloof als krachtige bronnen van betekenis. Maar er is nog wel een vertaalslag nodig voordat je daar als opvoeder mee aan de slag kunt. In de volgende blog (21 januari) maak ik die vertaalslag van het theoretische kader naar de toepassing in de praktijk van de geloofsopvoeding. Het zal dan gaan over de rollen die je als opvoeder hebt, de plek van het geloofsgesprek in de kindertheologie, en de ‘rijke omgeving’ waarin kinderen volop kunnen beleven, leren en ontdekken rondom de Bijbel en geloof.

Maartien Hutter is theoloog en pedagoog. Ze is werkzaam als specialist Kind & Bijbel bij het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap. In juli 2021 publiceerde zij samen met Henk Kuindersma het boek Nooit meer een kleurplaat

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken