Halík – Theater voor engelen

Het leven als een religieus experiment

Een korte introductie van deze markante bestsellerauteur: Tomáš Halík werd geboren in 1948 in het communistische Tsjechië. Opgegroeid in een niet-gelovig gezin bekeerde hij zich op zijn 18e tot het christelijke geloof en werd op 30-jarige leeftijd in het geheim tot priester gewijd. Hij was raadsman van onder andere president Havel en Johannes Paulus II, bekleedde verschillende functies en schreef tientallen boeken over het wezen van geloof.

Ook in Nederland worden zijn boeken breed gelezen. Bekend zijn Geduld met God, De nacht van de biechtvader en Raak de wonden aan. Verrassend is volgens Erik Borgman, hoogleraar publieke theologie aan de universiteit van Tilburg, dat hij juist onder protestanten zo populair is. Inmiddels las ik verschillende boeken van Halík, en heb ook zelf niet helemaal helder waarom hij me zo triggert. Zijn stijl is van de hak op de tak en gaat langs, voor mij soms onnavolgbare, filosofische hoogten en diepten. Op de ene bladzijde lees ik prachtig verwoord wie Jezus volgens Halík is, om op een volgende bladzijde uitspraken over God te lezen – God als ‘mogelijkheid, een God die gebeurt’ – waar mijn haren van overeind gaan staan. Soms wordt God bij hem zo vaag dat ik me afvraag over welke God het gaat.

Met Ratzinger nodigt Halík zoekende twijfelaars en ongelovigen uit om de werkelijkheid waar te nemen als een aangesproken-worden, om daarop te antwoorden. Hij daagt uit niet eerst helder te willen hebben of God al dan niet bestaat, maar het geloofsmysterie binnen te stappen: door God aan te spreken in gebed, door de wereld van de Bijbel te betreden. Geloven bestaat niet uit ‘denken over’ maar in meedoen. Je moet geloven voordat je kan begrijpen. Het geloof zoekt naar inzicht, maar dat komt in de weg van geloven en doen.

‘Een gelovige is nooit volledig een gelovige en een ongelovige is nooit volledig een ongelovige.’

Hier verwijst ook de titel van het boek naar. Paulus schrijft in 1 Korintiërs: ‘We zijn voor heel de wereld, zowel voor engelen als mensen, een schouwspel geworden’ (1 Korintiërs 4:9b). Halík gebruikt deze tekst vooral associatief, als aanleiding. We zijn geen engelen maar moeten zelf het toneel betreden. Niet in de eerste plaats wat je denkt over God is bepalend, maar wat je daarmee doet. Het leven is een religieus experiment waarbij je zelf niet buiten schot kan blijven. Volgens Halík is de scheidslijn tussen gelovigen en niet-gelovigen daarin heel dun. God blijft ook voor gelovigen een onbekende die telkens opnieuw ontmoet moet worden.

Als het gaat om wie God is, vind ik Halík geregeld onnavolgbaar. God is dan zo geheim en gehuld in mysterie dat er bijna niets meer over Hem valt te zeggen. Wat me echter bij hem aanspreekt, is dat hij laat zien hoe we God niet kunnen opsluiten in onze eigen kaders, godsbeelden en dogma’s. God is altijd groter, mysterieuzer én in Christus meer nabij dan wij kunnen bedenken. Halík komt tegemoet aan het niet-weten, de ervaring van duisternis die je als gelovige kan hebben. Ook voor een gelovige staan God en het geloof niet als wiskundige zekerheden ter beschikking, maar is het geloof een weg die met voortdurend zoeken verbonden is.

Halík – Theater voor engelen

Een korte introductie van deze markante bestsellerauteur: Tomáš Halík werd geboren in 1948 in het communistische Tsjechië. Opgegroeid in een niet-gelovig gezin bekeerde hij zich op zijn 18e tot het christelijke geloof en werd op 30-jarige leeftijd in het geheim tot priester gewijd. Hij was raadsman van onder andere president Havel en Johannes Paulus II, bekleedde verschillende functies en schreef tientallen boeken over het wezen van geloof.