Laplane – Frère Roger

De biografie over de stichter van Taizé

Tien jaar na de gewelddadige dood van de prior van de gemeenschap van Taizé is in 2015 deze biografie in het Frans gepubliceerd. De auteur is theologe en classica en werkt als zuster van de communauté apostolique de Saint-François-Xavier met jongeren. Zij heeft toegang gekregen tot het archief van de gemeenschap van Taizé en heeft haar bevindingen aangevuld met onderzoek naar de familie waaruit de Zwitser Roger Schutz stamde en met gesprekken met wie hem goed hebben gekend, onder wie uitgetreden broeders.

Haar bronnen, ook van brieven, boeken en oude artikelen in kerkbladen, vermeldt zij gedetailleerd. Het resultaat is een uitvoerige beschrijving van het leven van de gereformeerde Roger Schutz van kindsbeen af, zijn theologiestudie in Lausanne en zijn met veel zoeken en twijfels omgeven plan een protestantse gemeenschap van mannen te stichten die zich zou toeleggen op het gebed en op de verzoening tussen de protestantse kerken en de roomskatholieke kerk. De veelvuldige contacten met bisschoppen (ook anglicaanse en lutherse), kardinalen, pausen, protestantse synodevoorzitters, de Wereldraad van Kerken en in mindere mate de (‘oosters’-)orthodoxe kerken komen uitgebreid aan de orde.

Deze verslagen zijn van belang omdat de gemeenschap van Taizé zich doorgaans alleen in algemene termen uitliet over de moeizame besprekingen die zij in die ontmoetingen regelmatig moest voeren. Positieve waardering, vooral van diverse pausen, werd wel naar buiten gebracht, maar dat was niet het hele verhaal, aangezien de nieuwe gemeenschap op veel argwaan stuitte. Zo vond de toenmalige Église Réformée de France (steeds vertaald als ‘Franse Gereformeerde Kerk’) het maar niets dat deze broeders zich in contacten met de Rooms-Katholieke Kerk in feite opwierpen als vertegenwoordigers van het protestantisme en daarin standpunten huldigden die de erf niet deelde; zo bijv. een verhoopte protestantse erkenning van het Petrus-ambt van de bisschop van Rome op voorwaarde dat de paus een deel van zijn aanspraken zou laten varen, en de voorkeur om het voor priesters verplichte celibaat te handhaven.

Wie de beschrijvingen van zulke conflicten leest, kan zich de ergernis van de erf wel voorstellen, al was daar toch ook de bereidheid de goede kanten van de gemeenschap te zien. Uiteraard schenkt de auteur aandacht aan het Tweede Vaticaanse Concilie en aan de geestdrift die dit opriep, aan de organisatie van het ‘jongerenconcilie’ enkele jaren na de studentenonlusten in Parijs van 1968 en aan de oecumenische verbreding van de gemeenschap nadat zij uit ‘Rome’ toestemming had gekregen ook rooms-katholieke broeders op te nemen en gezamenlijk de eucharistie te vieren (overigens ten koste van de protestantse avondmaalsvieringen).

Omdat frère Roger met zijn gedrevenheid voor verzoening tussen kerken en voor sociale gerechtigheid naar veler inzicht veel goeds tot stand heeft gebracht, had het boek de trekken van een hagiografie kunnen krijgen, maar dat is het toch niet. Zijn geaarzel, moeilijke karaktertrekken waaronder drammerigheid (excusez le mot), controverses en teleurstellingen, bijv. over het uittreden van broeders (hun aantal is niet gering), de ook voor hem geheimgehouden priesterwijding van zijn broeder Max Thurian en de afhoudende opstelling van de Rooms-Katholieke hiërarchie (bijv. kardinaal Willebrands), worden evenzeer beschreven.

De vertaling is goed leesbaar maar zit er soms naast. We lezen van ‘interne stilte’ (innerlijke stilte), ‘eigendom’ (landhuis), ‘militaire predikanten’, ‘gewelddadige spanningen’, ‘de oude man’ (de ‘oude mens’ van Efeziërs 4:22), ‘kerkverantwoordelijken’ (kerkleiders) en ‘opening’ (waar ‘openheid’ is bedoeld). Voorts: Taizé ligt niet 30 km van het buitenland af (108; maar misschien is de demarcatielijn in de oorlog bedoeld) en het is onzeker of frère Roger nu echt namens paus Paulus VI ‘een boek met de brieven van Petrus’ heeft ontvangen (283). Maar dit zijn kleinigheden.

Uit deze biografie wordt duidelijk dat frère Roger de neiging had zijn eigen verlangen naar verzoening tussen de kerken op de jongeren te projecteren en hen deels daarom uitnodigde naar Taizé te komen. Van die verzoening is wel iets terecht gekomen, maar minder dan hij gehoopt had. Mettertijd heeft de gemeenschap echter, zoals paus Johannes Paulus II terecht opmerkte, een wereldwijde ‘stroom van evangelisatie’ op gang gebracht (356). Hoe die ontwikkeling tijdens frère Rogers leven is verlopen, wordt hier helder en met sympathie uiteengezet. Het boek is bovendien verlucht met fraaie foto’s.

Sabine Laplane. Frère Roger. De biografie over de stichter van Taizé. Renée Soffers (vert.). Heeswijk-Dinther / Antwerpen: Berne Media / Halewijn, 2020. 460 p. €45,00. ISBN 9789089723703 (hc) / 978908972710 (e-boek).

Laplane – Frère Roger

Tien jaar na de gewelddadige dood van de prior van de gemeenschap van Taizé is in 2015 deze biografie in het Frans gepubliceerd. De auteur is theologe en classica en werkt als zuster van de communauté apostolique de Saint-François-Xavier met jongeren. Zij heeft toegang gekregen tot het archief van de gemeenschap van Taizé en heeft haar bevindingen aangevuld met onderzoek naar de familie waaruit de Zwitser Roger Schutz stamde en met gesprekken met wie hem goed hebben gekend, onder wie uitgetreden broeders.