M. Langlois (red.) – The Samaritan Pentateuch and the Dead Sea Scrolls
Theo van der Louw
Het onderzoek naar de Samaritaanse Pentateuch (SP) maakt een bloeiperiode door. Er wordt antropologisch onderzoek gedaan naar de weer bloeiende Samaritaanse gemeenschap. Opgravingen op de Gerizim leveren nieuwe inzichten. Honderd jaar na Von Gall verschijnt nu The Samaritan Pentateuch: A Critical Editio Maior, waarvan enkele delen al uit zijn. Deze bundel gaat aan dit alles voorbij en focust op het in de titel genoemde deelgebied.
De in 1616 ‘ontdekte’ SP werd belangrijk in de controverse tussen katholiek en protestant. De visie van Gesenius (1815), dat – op vier na – alle afwijkingen ten opzichte van MT een secundair karakter droegen, werd gemeengoed. De pre-Samaritaanse teksten uit Qumran lieten zien dat het grootste deel van deze varianten ouder was dan het Samaritaanse schisma. Men schreef ze toe aan actualiserende en harmoniserende tendensen die typisch waren voor ‘volksuitgaven’. Deze wijd verbreide rollen werden min of meer toevallig de Tora van de Samaritanen, die er sektarische stokpaardjes aan zouden hebben toegevoegd, vnl. de passage over de altaarbouw op de Gerizim (Ex. 20), de wijziging van Ebal in Gerizim (Deut. 27:4) en de wijziging van ‘zal kiezen’ (יבחר) in ‘heeft gekozen’ (בחר) in de deut. centralisatieformule. In een lang artikel presenteert B. Ziemer een stemma (stamboom) van alle bekende tekstgetuigen van Deuteronomium, dat het bovenstaande beeld bevestigt.
Maar er zijn tegenstemmen. Schenker had eerder al betoogd dat בחר origineler is .יבחר S. Schorch gaat een stap verder en plaatst vraagtekens achter het concept van de ‘sektarische wijzigingen’. Hij verklaart ze literair: ze passen helemaal in het redactie-en harmonisatie-concept van de pre-Samaritaanse teksten. Waarschijnlijk dateren ze al uit die tijd. Volgens Schorchs berekening zou het Gerizim-altaargebod precies in de lacune van 4QpaleoExodm passen, wat de DJD-redacteuren niet hebben willen zien. Dat zou betekenen dat het ‘Samaritaanse’ tiende gebod niet Samaritaans is, maar al in Qumran bestaan kan hebben. M.N. van der Meer laat zien dat de harmonistic expansions van de pre-Samaritaanse teksten een voorbeeld zijn van editorial tendencies die wijdverbreid waren in Judese en Griekse tekstuitgaven. In contemporaine Homerus-edities komen ze ook veel voor.
Veel recent onderzoek toont Alexandrijnse invloed op Palestijnse tekstualiteit (vgl. P.B. Hartog, Pesher and Hypomnemata). G. Knoppers stelt voor dat de verscheidenheid aan altaarwetgevingen in de Pentateuch niet verklaard kan worden via een evolutie, maar dat de eindredactie met opzet de complexiteit gehandhaafd heeft, zodat zowel Samaritanen als Judeeërs de verschillende teksten voor hun eigen lezing konden gebruiken. A. Tal laat zien dat de sporen die de kopiïsten van de 1QIsaa hebben nagelaten, sterk lijken op die van de SP. J. Ben-Dov richt zich op harmonisaties en in het bijzonder op de afstemming van speech acts, d.w.z. dat bij elke opdracht ook de uitvoering wordt aangevuld – of andersom – en wijst dit procedé ook aan in MT. Dit biedt een plausibele achtergrond voor allerlei oneffenheden die tot nu toe literair-kritisch werden verklaard. De bundel sluit af met enkele specialistische artikelen (Langlois over paleo-Hebreeuws; Stadel over grammaticale variatie; Joosten over de Griekse versie van de SP). Een prachtige bundel, waarin de teleurstellende inleidingen (Kartveit, Tov) ruimschoots worden goedgemaakt door wat volgt. Wie dit boek gelezen heeft, is weer bij ten aanzien van spannende discussies, waarbij vooral de Homerus-parallellen en de these dat SP niets Samaritaans bevat tot mijn verbeelding spreken.
Theo van der Louw.
M. Langlois (red.), The Samaritan Pentateuch and the Dead Sea Scrolls. Contributions to Biblical Exegesis and Theology 94. Leuven: Peeters, 2019. x + 325 pagina’s. €64,00. ISBN 9789042937833 / 9789042937840 (e-boek).
M. Langlois (red.) – The Samaritan Pentateuch and the Dead Sea Scrolls
Het onderzoek naar de Samaritaanse Pentateuch (SP) maakt een bloeiperiode door. Er wordt antropologisch onderzoek gedaan naar de weer bloeiende Samaritaanse gemeenschap. Opgravingen op de Gerizim leveren nieuwe inzichten. Honderd jaar na Von Gall verschijnt nu The Samaritan Pentateuch: A Critical Editio Maior, waarvan enkele delen al uit zijn. Deze bundel gaat aan dit alles voorbij en focust op het in de titel genoemde deelgebied.
