Bijbel Tapes – door Dick Vos

Redactie Theologie.nl

De timing is prima. Precies in de week waarin Nederland onderdrukking gedenkt, massavernietiging, willekeur en machtsmisbruik, valt bij lezers van Trouw en EO Visie de CD Ester op de mat. Het complete bijbelboek in hoorspelvorm, woord voor woord volgens de tekst van de Nieuwe Bijbelvertaling – de eerste aflevering van De Bijbel Tapes verspreid over 300.000 adressen. Een communicatiestunt van jewelste, met mooie kortingen voor degenen die de rest van de Bijbel ook willen ontvangen; 20 delen die uitkomen in de loop van 7 jaar.
Een indrukwekkend project. Dat zeker. Maar waartoe? En voor wie?
Ja, het Woord klínkt. En goed ook. Een verademing voor wie de lezing in een kerk niet zelden een irritatie is. Hier geen stemmen die vastlopen in zinnen die nog niet gevat worden, geen geknoei met klemtonen of (gebrek aan) pauzes. Maar de tapes lijken door te schieten naar een andere kant. In de gesproken teksten worden af en toe dusdanige ‘stemmetjes’ neergezet, dat de afstand tot het verhaal eerder wordt vergroot dan verkleind. De theatrale manier waarop iemand als Haman gemenig lispelt, maakt van dat personage een karikatuur. En dat heeft z’n weerslag op het verhaal. En waarom moet er ineens een stem van links naar rechts en weer terug schuiven over m’n boxen? Is het essentieel dat de spreker kennelijk heen-en-weer drentelt voor de troon van koning Ahasveros? Niet alle geluidseffecten – vallende druppels? een wegrijdende motor? – voegen echt wat toe. Het hermeneutisch proces dat ertoe leidde, de toegevoegde waarde van deze ‘unieke luisterbelevenis’, ze ontgaan me.
Het belang van De Torrie van Mattie (de Bijbel in straattaal) en de Bijbelmovies (in 66 filmpjes, samen 20 minuten, de hele Bijbel) begrijp ik. Hiermee wordt de Bijbel ontsloten voor een publiek dat van het origineel waarschijnlijk geen kennis neemt. Kort, goedkoop en hapklaar voor de zappende consument. Voor de Bijbel Tapes heb je zitvlees nodig en een ruime beurs. Voor de 50 minuten Ester – nog maar één van de 77 uit te brengen bijbelboeken – moet je echt even gaan zitten; slow food. En als ik doorreken kom ik met het speciale aanbod van ‘U betaalt slecht € 39,90 per deel’ toch op een totaal van een kleine 800 euro. Misschien niet duur voor een monument van tientallen uren, maar toch best veel geld. Toegegeven: om dezelfde reden zie ik persoonlijk steevast af van de meest prachtige aanbiedingen als De ontwikkeling van de luchtvaart in 24 delen, waarvan ik van tevoren al weet dat ze jarenlang als nieuw in m’n kast zullen prijken.
Voor wie worden De Bijbel Tapes gemaakt? Niet alleen voor mensen met een visuele handicap of een dyslectisch probleem. Het idee van het hoorspel gaat dat van het luisterboek ver te boven. Maar wie gaat op zondagavond echt even zitten voor Leviticus of I Korintiërs, ter afwisseling van de gebruikelijke cantate van Bach of het vioolconcert van Mendelssohn? Misschien degenen die de boekentekst zelf al een paar keer doorgekropen zijn en voor wie de verrijkte opnamen een welkome afwisseling vormen? Persoonlijk zou ik vooraan staan wanneer een aantal bijbelboeken op deze manier ten gehore gebracht zou worden in schouwburg of theater. Maar de complete serie thuis beluisteren?
Voorlopig, na Ester, heb ik het vermoeden dat de vorm van het hoorspel op z’n minst een bewerking en interpretatie van de bijbeltekst behoeft. Net zoals boekteksten aangepast moeten worden om in een lied, toneelstuk of film goed tot hun recht te komen. Tegelijkertijd – eerlijk is eerlijk – ben ik reuze benieuwd naar de luisterbelevenissen die ons ten deel zullen vallen bij Deuteronomium, Hooglied, Johannes en Romeinen – om maar wat te noemen.
Dick Vos,
eindredacteur van Woord & Dienst,
opiniërend magazine voor protestants Nederland.