2. De oproep van Paus Franciscus om heiligheid opnieuw te laten klinken

Redactie Theologie.nl

Elsbeth Greven, uitgever theologie en religie

Afgelopen voorjaar publiceerde paus Franciscus zijn pauselijke brief aan de Kerk, Gaudete et exsultate. In het Nederlands heet deze publicatie Wees blij en juich[i]. Het is een tekst die gaat ‘over de roeping tot heiligheid in de hedendaagse wereld’. Geeft Franciscus antwoord op een van de kernvragen van nieuwheilig.nu, namelijk waar alledaagse heiligheid te vinden is? We bespreken het in een serie over de pauselijke brief.

Het boek(je) van Franciscus beslaat 82 pagina’s, verdeeld over vijf hoofdstukken. Elk hoofdstuk bestaat uit enkele paragrafen die onderverdeeld zijn in genummerde subparagrafen, meestal alinea’s van circa 10 regels. Kleine stukjes tekst dus iedere keer.

Wat probeert Franciscus ons, mij, te zeggen met zijn tekst?[ii] En wat roept dat bij mij op? Welke passages raken mij? Ik noem er hier enkele.

Ten eerste uit het woord vooraf van de paus:

De doelstelling van Franciscus stelt mij gerust. Wij hoeven helemaal geen ‘hoge heiligen’ te worden – mocht je dat al willen. Ik vermoed dat Franciscus wil laten zien waar alledaagse heiligheid te vinden is in onze huidige samenleving, hoe wij dit nieuwe heilige kunnen herkennen en kunnen waarderen, hoe wij hierin kunnen delen, hoe wij hierin gezamenlijk ook vreugde kunnen vinden en in kunnen groeien, ieder op zijn eigen wijze. ‘Laten we niet alleen denken aan hen die al zalig of heilig verklaard zijn’, benadrukt Franciscus.

2. ‘Verwacht hier geen traktaat over heiligheid met definities en analyses (…), noch een bespreking van de verschillende mogelijkheden om te groeien in heiligheid. Mijn bescheiden bedoeling is om de oproep tot heiligheid opnieuw te laten klinken en ingang te doen vinden in onze tijd, met al zijn risico’s, uitdagingen en kansen’.

En verder, uit hoofdstuk 1, getiteld ‘de oproep tot heiligheid’:

6. ‘In de heilsgeschiedenis redde de Heer een volk. We zijn nooit helemaal onszelf als we niet behoren tot een volk. (…) Daarom kan niemand als alleenstaand individu gered worden’.

Wil Franciscus hier benadrukken dat de mens alleen in verbondenheid met elkaar kan leven? De mens is relatie, wij zijn allen afhankelijk van elkaar, in alle diversiteit. Volgens Franciscus houdt God ‘rekening met het complexe netwerk van interpersoonlijke relaties die in een gemeenschap aanwezig zijn. God wilde immers aanwezig komen in het leven en de geschiedenis van een volk’.

7. ‘Heel vaak is heiligheid te vinden ‘’naast onze deur’’, bij onze naaste buren, die in ons midden wonen en daar Gods aanwezigheid weerspiegelen. We zouden hen de ‘’middenklasse van de heiligheid’’ kunnen noemen’.

8. ‘Maar de stroom van mystiek leven die de zielen vormt, blijft grotendeels onzichtbaar. Ongetwijfeld worden beslissende wendingen in de wereldgeschiedenis wezenlijk mee bepaald door zielen van wie geen enkel geschiedenisboek ook maar iets vermeldt’.

Deze twee alinea’s zijn voor mij een troostende gedachte. De ‘middenklasse van de heiligheid’ en wij, onze naaste buren, kunnen al iets van Gods aanwezigheid laten zien. En zelfs van diegenen waarvan je niets van heiligheid kunt aflezen, of daar niet openlijk van getuigen, en over wie geen enkel geschiedenisboek rept, ook hun heilige bijdrage zal op een dag onthuld worden. Er gaat niets verloren, lijkt Franciscus te willen zeggen.

11. ‘Het belangrijkste is dat elke gelovige zijn of haar eigen weg onderscheidt en het beste van zichzelf, dat wat de Heer heel persoonlijk in zijn of haar hart heeft neergelegd laat zien (…)’.

Deze passage roept vragen op. En doordat alles al ‘in ons hart is neergelegd’ ontkwam ik bovendien niet aan een licht gevoel van benauwdheid. Is mijn levensdoel reeds bepaald? Waar is de vrijheid om te kiezen? Een ieder kan volgens Franciscus ontdekken (onderscheiden) welke weg het beste bij hem of haar past om te kunnen getuigen van het goede. Ik hoop dat in dit proces, in zowel de route als de bestemming, ook de menselijke vrijheid en creativiteit gegeven zijn.

12. ‘Ik wil bovendien benadrukken dat binnen deze verschillende vormen het ‘’vrouwelijke genie’’ te zien is in vrouwelijke stijlen van heiligheid, die onmisbaar zijn om Gods heiligheid in deze wereld te weerspiegelen’.

Uiteraard ben ik benieuwd wat Franciscus onder het ‘vrouwelijk genie’ verstaat. Belangrijk vind ik nu dat hij vooreerst meldt dat vrouwen ‘genegeerd en over het hoofd gezien werden’, maar dat juist zij belangrijke kerkhervormingen teweeg hebben gebracht. Hij wijst onder andere op de heilige Theresia van Lisieux. Maar Franciscus noemt ook de onbekende en vergeten vrouwen die zoveel betekend hebben voor families en gemeenschappen. Zij hebben daarmee Gods heiligheid weerspiegeld.

15. ‘Heiligheid is tenslotte de vrucht van de Heilige Geest in jouw leven’.

Blijkbaar heeft heiligheid alles te maken met de Heilige Geest, zo maak ik op uit Franciscus’ woorden. Het is de Heilige Geest die je in contact brengt met God. God maakt ons mensen heilig.

Eerdere blogs van Elsbeth Greven

Eerste blog zie hier:
https://www.theoblogie.nl/gelukkig-die-zuiver-van-hart-zijn-want-zij-zullen-god-zien/

Derde blog zie hier: https://www.theoblogie.nl/3-paus-franciscus-gnosticisme-als-vijand-van-veiligheid/

Eten met Franciscus

Eten met Franciscus is het unieke boek van Roberto Alborghetti over Paus Franciscus’ bijzondere relatie met voedsel en eten. Na zijn studie Voedingsmiddelentechnologie is Jorge Bergoglio een ander pad ingeslagen, maar eten is voor hem nog steeds dé manier om relaties te bouwen, om herinneringen en cultuur over te dragen en om bewust met de schepping om te gaan. Eten met Franciscus van Alborghetti is dan ook meer dan een verzameling van de favoriete recepten én specialiteiten van Paus Franciscus, het is ook het verhaal van zijn leven, zijn memoires en visie. Spiritualiteit, vriendschap en gastronomie komen samen in dit persoonlijke kookboek.

Ja, ik wil bestellen