Een derde weg in de homiletiek
Redactie Theologie.nl
Preken mag weer. Even leek het er op dat we die tijd gehad hadden. Eind vorige eeuw stond immers de toespraak als monoloog onder zware druk. Maar inmiddels is dat ook weer verleden tijd. We hangen aan de lippen van Paus Franciscus en Barack Obama, we kijken naar The King’s speech en we downloaden massaal de TED-talks op YouTube. Zo is er ook opnieuw ruimte voor de preek.
Maar hoe dan? Niemand zit vandaag meer op een preek te wachten die ‘de waarheid in pacht heeft’. Waarin een tijdloze boodschap linea recta vanuit de tekst gepresenteerd wordt. Met zo’n objectiverende benadering vervreemdt de preek ons van de complexe werkelijkheid van ons bestaan. Ligt de oplossing dan aan de andere kant? Is de waarheid een subjectief begrip dat voor jou weer heel anders uitvalt dan voor mij? Deze postmoderne tijd lijkt dat wel te suggereren. Maar welke preek wijst de weg in zo’n verwarrende hoeveelheid perspectieven? Voor mij was dit dilemma wel een kernvraag toen ik het aan het waagstuk begon om een preekleer te schrijven.
Een derde weg
Dat object-subject dilemma heeft intussen wel heel wat discussie losgemaakt in de homiletiek. Je zou kunnen spreken van een homiletiek van de derde persoon (het object: ‘wij weten en verkondigen u de waarheid’) versus een homiletiek van de eerste persoon (het subject: ‘mijn perspectief is beslissend voor mijn kijk op de waarheid’).
Van de filosoof Henk G. Geertsema leerde ik dat er een derde weg is die daar boven uit gaat: een homiletiek van de tweede persoon. ‘Er is er altijd Een die sprekend aan mij vooraf gaat. Hij is in zijn spreken de Eerste Persoon. Pas als ik me er op toe leg naar Hem te luisteren kom ik er toe zelf het woord te nemen.’
Zo werd de kern en de titel van mijn preekleer geboren: Horen naar de stem van God. Als de prediker zelf eerst naar de stem van God luistert, zullen de andere hoorders in zijn preek de stem van de Meester kunnen beluisteren. In die richting zoek ik dan ook de betekenis van de preek als Woord van God.
De Bijbel en de drieslag
Natuurlijk vraagt zo’n benadering om een heroverweging van de plaats van de Schrift in de homiletiek – in het geweld van alle hermeneutische discussies was dat trouwens allang urgent geworden. Die herijking zoek ik, in aansluiting aan Tom Wright en Kevin Vanhoozer, in de aanduiding van de Bijbel als het Script voor het christelijke leven. Op die basis is het m.i. ook vandaag mogelijk volop recht te doen aan het subtiele samenspel tussen tekst, hoorder en prediker.
Want binnen die drieslag speelt dat wonderlijke preekgebeuren zich telkens weer af. Zo was het altijd al. Kennelijk is er ruimte om het voor vandaag opnieuw te ontdekken.
Kees de Ruijter
—
Prof. dr. Kees de Ruijter werd op 29 januari 1949 geboren te Den Haag. Hij studeerde van 1967-1973 theologie in Kampen. Van 1973-1978 was hij predikant te Sneek en Koudum en daarna tot 1990 in Rotterdam-Centrum. In 1990 werd hij benoemd als docent homiletiek in Kampen. Deze week verschijnt van zijn hand een nieuw standaardwerk over de homiletiek: Horen naar de stem van God.
Een derde weg in de homiletiek
Preken mag weer. Even leek het er op dat we die tijd gehad hadden. Eind vorige eeuw stond immers de toespraak als monoloog onder zware druk. Maar inmiddels is dat ook weer verleden tijd. We hangen aan de lippen van Paus Franciscus en Barack Obama, we kijken naar The King’s speech en we downloaden massaal […]

