Recensie: Ongeneeslijk religieus, Gerko Tempelman

Hans Berkheij schreef een uitgebreide recensie over Ongeneeslijk religieus van Gerko Tempelman. We zijn hem zeer erkentelijk dat we de recensie mogen overnemen.

De tijd dat onze Nederlandse samenleving opgedeeld kon worden in een aantal strak te onderscheiden zuilen, waartussen nauwelijks contact of wederzijdse beïnvloeding was, is definitief voorbij. Moderne historici betwijfelen zelfs of die tijd ooit zo bestaan heeft. Maar zichtbaarder dan ooit zoeken mensen die bij het geloof zijn opgevoed hun weg buiten de kerk en het geloof, terwijl binnen kerken en kerkenraden we juist heel wat mensen zien die niet gelovig zijn opgevoed. Als ons doel is dat we onze kinderen zo opvoeden dat ze hun eigen keuzes durven maken in hun leven, slagen we daar heel behoorlijk in.

Filosoof en theoloog Gerko Tempelman, auteur van ‘Ongeneeslijk religieus’, groeide op in een streng Gereformeerde zuil. Door zijn studie in Amsterdam kwam hij in aanraking met totaal andere wijzen van denken. Dat was van grote invloed op zijn leven. Ze hadden hem nog zo gewaarschuwd: ‘als je naar Amsterdam gaat, zul je je geloof verliezen’. Hij ging naar Amsterdam, en hij verloor zijn geloof. Gerko ontdekte vreemd genoeg ook dat hoe minder hij ging geloven, hoe minder hij het ook kon loslaten. Zou hij gewoon domweg ‘ongeneeslijk religieus’ zijn?

In zijn boek onder deze titel beschrijft hij zijn zoektocht. Hij doet dat op een systematische manier. Naar mijn idee maakt juist deze systematiek en het steeds uitleggen wat hij gaat doen en waarom het boek zo nu en dan een beetje moeilijk leesbaar. Maar het overgrote deel van het boek is meeslepend genoeg. Hij vertelt volop persoonlijke en beeldende verhalen, afgewisseld met scherpe analyses en komt ook tot prachtige conclusies. In de drie hoofdstukken ‘Hoe verdween God uit mijn leven, ‘Wat geloven wij eigenlijk’ en ‘Hoe verdween God uit onze wereld’ beschrijft hij hoe problematisch eenvoudig geloven eigenlijk is voor wie in contact komt met andere manieren van denken en voor wie kritische vragen niet uit de weg wil gaan. In de twee laatste hoofdstukken legt Tempelman aan de hand van de theorieën van twee filosofen uit hoe je juist als je ultra-kritisch denkt toch weer bij God en bij het Kruis uitkomt.

In het boek is duidelijk dat het Tempelman niet allemaal gemakkelijk is afgegaan. Existentiële angst om verloren te gaan in combinatie met het verlangen om eerlijk te zijn in zijn denken, zorgen er voor dat het steeds een persoonlijke zoektocht blijft waarbij auteur niet alleen als filosoof en theoloog, maar ook als persoon diep betrokken is. Het brengt hem op nieuwe wegen. Anders dan in het boek God en ik van Alain Verheij lijkt de zoektocht van Tempelman nog geen afgerond geheel. De door hem gevonden antwoorden zijn ook niet zomaar over te nemen door anderen. Niet voor niets wil Tempelman zich nog steeds niet in een hoekje laten stoppen, niet in het hokje van ‘gelooft in God’, maar ook niet in dat van ‘atheïst’. De vraag is zelfs of hij zich ooit nog in een dergelijk hokje zou kunnen laten stoppen.

Daarmee is het boek niet zo geschikt voor mensen die graag van anderen horen hoe ze moeten denken, geloven en praten. Het is wel een uitdaging voor mensen die in een soortgelijk proces zitten, tussen wat van huis is meegekregen en de speurtocht naar wat er nu zelf van te vinden is. Dat geldt zowel voor hen die op een duidelijke manier religieus zijn opgevoed als voor hen die van huis uit weinig religieuze bagage hebben meegekregen, maar wel gefascineerd zijn door het geloof, of door wat anderen geloven: De conclusies van Tempelman zullen aanspreken, of juist uitnodigen tot het vinden van eigen wegen.

Hans Berkheij.

Deze recensie verscheen eerder in het blad Hervormd Woerden en op de Facebookpagina van Hans Berkheij. Ongeneeslijk religieus is verkrijgbaar als paperback en als e-book.

Recensie: Ongeneeslijk religieus, Gerko Tempelman

Lees hier de uitgebreide recensie van het boek Ongeneeslijk religieus van Gerko Tempelman. Een uitdagend boek op het snijvlak van theologie en filosofie.