Shoppen in advent. Een recensie

Secularisatie: een noodzakelijk gevolg van de moderniteit? Herman Paul betoogt in zijn boek dat dat niet zo is. Voor het dispuutblad VissersLatijn schreef Ard Jan Biemond van C.S.F.R. Ichthus Rotterdam de volgende recensie over het boek Shoppen in advent.

Dit is een bijdrage n.a.v. Shoppen in advent

Is secularisatie een ‘storm’ of ‘vloedgolf’ die de kerk bedreigt? Nee, stelt Herman Paul in Shoppen in advent. Wie secularisatie in een beeld wil vangen, kan beter denken aan een gonzende winkelstraat in december. De mensen zijn er zo druk met hun kerstaankopen, dat ze nauwelijks acht slaan op het carillon in de stadhuistoren dat een oud Engels adventslied speelt. Het beeld drukt uit dat secularisatie draait om transformatie van het zelf: wie ik ben, waar ik bij hoor, wat ik aandacht geef en waar ik naar verlang.

Klein maar fijn en kort maar krachtig

De wijsheid die professor Herman Paul heeft opgedaan met acht jaar onderzoek naar secularisatie heeft hij samengevat in zijn nieuwste boek Shoppen in advent. In vergelijking met zijn voorganger De slag om het hart lijkt het een klein, dun boekje.  Maar al lezende begreep ik dat hier geldt klein maar fijn en kort maar krachtig. Dit kleine boekje bevat een krachtig verhaal met een heldere boodschap.

Net als in De slag om het hart verkondigt het dat secularisatie een zaak is van verlangen, van het hart. Secularisatie is niet, zoals sociologen in de jaren zestig dachten, een noodzakelijk gevolg van de moderniteit. Nog steeds zitten op zondag in het Westen veel kerken vol. Als Paul zo in het eerste hoofdstuk uiteenzet dat deze secularisatietheorie niet klopt, gaat hij verder met het uitwerken van zijn eigen theorie over de secularisatie.

Secularisatie begint bij het verlangen

Hij betoogt dat secularisatie begint bij het verlangen. Waar de gelovige christen verlangt naar God, en zijn identiteit ziet in afhankelijkheid van Christus, heeft de geseculariseerde mens andere verlangens en een ander wereldbeeld. In onze tijd laten velen hun verlangens, identiteit en relaties door hun consumptie bepalen. Hun identiteit vinden ze in hun vakantie, kleding en woning, en hun verlangens zijn daarop gericht. Hun opvattingen en waarden zijn veranderd, omdat hun verlangens veranderd zijn. De grote aanjager van secularisatie is dus voor Paul het sterk gestegen welvaartspeil, die het consumentisme mogelijk maakt.

De secularisatie begon toen mensen de mogelijkheid kregen om op zondag naar het strand te gaan in plaats van naar de kerk. Hij illustreert dit met de verschuivingen in de jaren zestig. Veel mensen die op zondag leuke dingen deden in plaats van ter kerke te gaan, bleven zich wel als christenen zien. Pas bij hun kinderen seculariseerden de opvattingen, normen en waarden.

Botsende verlangens

Ook wij als christenen staan derhalve bloot aan secularisatie. Onze opvattingen blijven misschien wel in de lijn van de voorgaande generaties. Onze beurs is echter gevuld, en de reclame en consumptiecultuur nodigen ons vriendelijk uit om deel te nemen aan haar alternatieve religie. Volgens haar gaan shoppen en christen-zijn prima samen – er zijn toch zoveel mensen die beide doen? Paul verklaart dat met de psychologische theorie van de “meerdere zelven”. Daarmee wordt bedoeld dat mensen botsende verlangens hebben: ze verlangen enerzijds naar God en zijn Koninkrijk, anderzijds naar de wereld en een nieuwe auto. Maar de vermenging kan nog verder gaan; ook in de kerk kunnen we meer verlangen naar een mooie, fijne dienst die ons een tevreden gevoel geeft, dan een eredienst die ons dichter bij God brengt. De vraag is dus welke verlangens in ons triomferen.

Waakt!

Paul houdt dus ook ons een spiegel voor. Immuun voor secularisatie zijn we niet, al zitten we in de kerk. Het woord van Jezus in Mattheüs 24 geldt ook voor ons: waakt! en weest niet als die typische consumenten uit de dagen van Noach, die bezig waren met eten, drinken en trouwen. Christen moeten we zijn op alle terreinen des levens, zoals Kuyper schreef, niet alleen op zondag in de kerk.

Paul sluit zijn boek af met een beeld: het beeld van Advent, waar we enerzijds leven in verwachting van de (weder)komst van Jezus, terwijl anderzijds de winkels gevuld zijn met de heerlijkste etenswaren. Niet voor niets wordt in “Adventsvergetelheid” de schamele kribbe in een armoedige stal vervangen door een rijk getooide kerstboom met daaronder schitterende cadeau’s. De vraag is: waar gaat ons hart naar uit?

Shoppen in advent is een zeer lezenswaardig boek, dat ons bij deze belangrijke vraag bepaalt.

VissersLatijn is het dispuutblad van studentenvereniging C.S.F.R. te Rotterdam, dispuut Ichthus. Studenten komen hier samen voor ontmoeting, overtuiging en ontplooiing. Men kan zichzelf verdiepen door lezingen, studie- en Bijbelkringen en door het schrijven van artikelen voor het dispuutblad.

Meer actuele boeken over geloven in een post-christelijke tijd:

Shoppen in advent. Een recensie

Secularisatie: een noodzakelijk gevolg van de moderniteit? Herman Paul betoogt in zijn boek dat dat niet zo is. Voor het dispuutblad VissersLatijn schreef Ard Jan Biemond van C.S.F.R. Ichthus Rotterdam de volgende recensie over het boek Shoppen in advent.