Dr. René de Reuver: 'Wees een naaste'

Preses, synode,

 
Ben jij een naaste? Dus niet: wie is jouw naaste?, maar: ben je zelf een naaste? Deze oude, maar nog altijd springlevende en actuele vraag stelt Jezus zo’n tweeduizend jaar terug aan een stipte keurige theoloog, en via de magistrale vertelling van de barmhartige Samaritaan (Luc. 10: 25-37) aan u en mij. Ben jij een naaste voor die ander die jouw pad kruist?
Met deze vraag van Jezus zitten we in het hart van het boek dat ik vanmorgen mag presenteren en u mag aanbieden: Van migrant tot naaste. Plaatsmaken voor jezelf. Het boek is ontstaan vanuit de lezing die prof. dr. Dorottya Nagy hield, hier in deze ruimte, tijdens de vergadering van de generale synode van 19 april jl. Haar lezing, die bewerkt in het boek is opgenomen, loopt uit op de oproep om God en je medemens lief te hebben. Om elkaars naaste te zijn. De ander is immers net zo’n mens als jij. De lezing van prof. Nagy is als rode draad door het boek geweven.
Het is passend om het boek vanmorgen hier in een bijeenkomst van de generale synode te presenteren. ‘De Protestantse Kerk ziet het namelijk als haar roeping om vanuit haar eigen perspectief een bijdrage te leveren aan het publieke debat over grote thema’s die in de samenleving spelen’ (blz. 11). Vorig jaar heeft de kerk een bijdrage geleverd aan het debat over veiligheid met het boek van prof. Beatrice de Graaf: Heilige strijd. Het verlangen naar veiligheid en het einde van het kwaad. Dit jaar doen we dit met een bijdrage aan het debat over migratie.
 

Migranten of vluchtelingen?

Nu is migratie van alle tijden. Juist aan het begin van deze week, zondag 11 november jl., werd bij de herdenking van 100 jaar einde Eerste Wereldoorlog gememoreerd dat in de jaren van deze oorlog in Nederland 1 miljoen Belgische vluchtelingen in Nederland onderdak vonden. En dat op een toenmalige bevolking van nog geen 7 miljoen inwoners. In het boek wordt gewag gemaakt van de Nederlandse overheid die halverwege de vorige eeuw burgers aanspoorde om in Canada of Nieuw-Zeeland hun geluk te gaan beproeven (blz. 7). Gelukzoekers avant la lettre. Tegenwoordig hoeven zij niet op veel clementie te rekenen.
Hoewel migranten vaak worden geassocieerd met vluchtelingen, zijn zij niet gelijk. In het boek vertelt ook de Katwijkse Magreet Miller-van Duijn haar verhaal. Op haar 36^e emigreerde ze naar Amerika, niet als vluchteling maar omdat ze een Amerikaanse man vond. ‘Ik blijf altijd in twee werelden leven’, vertelt ze (blz. 113-116).
 

Een wijd begrip

Migratie is een wijd begrip. Terecht wijst Dorottya Nagy erop dat migratie nooit los van de specifieke context, van het concrete verhaal van de migrant en van machtsrelaties gezien kan worden. De titel van ‘ons’ boek maakt direct duidelijk dat het veeleer over migranten gaat dan over migratie. Bij migratie gaat het over beheersen van een probleem. Dit boek verlegt de nadruk naar de migrant: een mens met een gezicht en een levensverhaal, net zo een als ik. Een medemens die mij uitdaagt plaats te maken voor mezelf als naaste. ‘Maak van een mens geen ding’, zo roept Nagy ons op.
In het boek zijn daarom zes portretten en verhalen van migranten opgenomen. Zij krijgen letterlijk gezicht en vertellen hun verhaal. Vijla uit Litouwen, Razak uit Irak, Claire uit Kameroen, Karin uit Syrië, Malgorzatta uit Polen en Margreet uit Katwijk.
 

Enkele karakteristieken

Het boek opent met een bijdrage vanuit de wereldkerk. Voor een werkgroep van de Europese afdeling van de World Communion of Reformed Churches schreef dr. Joshua Ralston een boeiend verhaal over gasten en vreemdelingen in de Bijbel. Hij besluit zijn bijdrage met de prikkelende zin: ‘Migranten zijn een verblijfplaats van goddelijke aanwezigheid’ (blz. 29).
Het boek is verder verrijkt met interviews die journalist Sjoerd Wielenga heeft gehouden met prof. Dorottya Nagy, ds. Sjaak Visser, ds. Samuel Lee, ds. Henk-Jan Prosman, prof. Bernard Reitsma en drs. Kathleen Ferrier. Zij belichten allen een eigen aspect van migratie.
In de epiloog komen de verschillende lijnen die in het boek worden getrokken bij elkaar. Wat leveren al deze verhalen, portretten en interviews nu op? Wat is typerend voor een protestantse bijdrage aan het debat? Nu zou ik natuurlijk hier kunnen stoppen en zeggen: lees het boek, in het bijzonder de epiloog. Toch is uit wat ik zonet heb opgemerkt al het een en ander op te merken. Vandaar nog een paar karakteristieken op een rij. Bedoeld natuurlijk om u te prikkelen, het boek te gaan lezen en te bespreken in uw gemeente. Ik noem er slechts drie – het getal van de veelvuldigheid:
 

1.

Bij migratie gaat het niet om een probleem dat beheerst en opgelost moet worden. Dit denken dehumaniseert mensen. Migratie gaat over mensen met een eigen gezicht, verhaal en context. Mensen net zoals u en ik. Mensen die ons uitdagen naaste te worden.

2.

Migranten appelleren aan de diepe bijbelse notie van vreemdelingschap, aan onderweg zijn, op weg naar huis. Zij bepalen mij bij mijn roeping als pelgrim. Zij relativeren elke vorm van nationalisme. Een doopkaart is niet minder waardevol dan een paspoort.

3.

Migratie stelt ons allen voor de uitdaging van samenleven. Naast gastvrijheid en gerechtigheid vraagt het om vreedzaam samenleven als migranten en niet-migranten. Om het horen van elkaars verhalen, drijfveren, pijn, angst. Alleen zo kan de angst voor elkaar als vreemden overwonnen worden en krijgt vreedzaam samenleven een kans.
 
U begrijpt, u krijgt een heus cadeau. Een cadeau om in uw gemeente te bespreken, een cadeau om door of weg te geven. Het is bijna 5 december, dus…
 
Dank aan de afdeling communicatie, Rian Binnendijk, Tineke van der Velde en Sjoerd Wielenga alsook KokBoekencentrum. Door jullie geweldige inzet is het een waardevol en mooi boek geworden. Een boek waar we als kerk mee naar buiten kunnen treden!
Het eerste exemplaar geef ik aan ds. Jacobine Scholte, lid van het moderamen van de WCRC-Europa.
 
Deze tekst werd uitgesproken door dr. René de Reuver bij de presentatie van Van migrant tot naaste tijdens de laatstgehouden generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland.
 

Van migrant tot naaste – René de Reuver e.a.

 

 
Weinig onderwerpen zijn zo complex als migratie. Natuurlijk schieten we te hulp als mensen in nood ons land binnenkomen. Maar er lijken ook grenzen te zijn aan wat we aankunnen, zeker als onze eigen identiteit bedreigd wordt. Tijd voor een christelijk perspectief op migratie, dat wegblijft bij het klassieke links-rechtsdenken. René de Reuver en Dorottya Nagy trappen af met relevante vragen rond migratie. Wat zegt de Bijbel over migratie? Welke rol speelt macht? Hoe ben ik geworteld? De antwoorden zijn een spiegel voor de lezer.
Zes interviews met migranten geven het vraagstuk een gezicht. Daarnaast bevat dit boek interviews met deskundigen, waaronder Bernhard Reitsma en Kathleen Ferrier.
 

Bestel het boek hier

N.a.v. Van migrant tot naaste | René de Reuver | Uitgeverij KokBoekencentrum | als hardcover

Dr. René de Reuver: 'Wees een naaste'

In dit artikel kunt u de tekst lezen die door dr. René de Reuver bij de presentatie van het boek ‘Van migrant tot naaste’ werd uitgesproken. De presentatie vond plaats tijdens de laatstgehouden generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland.