Voorberg, Tempelman en Kalkman – Onzeker weten

Een inleiding in de radicale theologie

Dat het boek Onzeker weten van de theologen Rikko Voorberg, Gerko Tempelman en Bram Kalkman stof deed opwaaien, moest zo zijn. Niet voor niets zag dit boek het licht op Aswoensdag, de dag in het kerkelijk jaar waarop stilgestaan wordt bij de sterfelijkheid van de mens, tot uiting gebracht in de woorden: “Want stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren”. Het eerste exemplaar werd alvast al direct door de auteurs zelf verbrand.

Weerbarstigheid en rafelrandjes

Onzeker weten is een inleiding in de radicale theologie, waarin de schrijvers een pleidooi doen voor een christendom dat recht doet aan de weerbarstigheid en rafelrandjes van het bestaan, zonder de garantie dat de dingen goed gaan komen. Want zijn het nou juist niet die dichtgetimmerde zekerheden waaruit veel ellende is voortgekomen? De belofte in de inleiding luidt:

“De radicale theologie is ten behoeve van iedereen die ooit zag dat op basis van een heilig- verklaard systeem medemensen werden buitengesloten. We hopen dat radicale theologie een middel is om onzekerheid te wrikken in het gemak waarmee soms met prachtig klinkende woorden de realiteit van de ander wordt vergeten, ontkent of genegeerd.”

Gemorrel aan zekerheden

Dat gemorrel aan zekerheden is voor sommigen bevrijdend, maar wordt niet altijd en overal door iedereen op prijs gesteld. Reacties op het boek die ik voorbij zag komen betreurden de vermeende verheerlijking van de twijfel die de auteurs zouden propageren, dat ze de onzekerheid tot een nieuw dogma zouden hebben uitgeroepen en dat het boek toch vooral gezien moest worden als een onvolwassen tegenreactie op de ijzeren zekerheden waarmee de auteurs op waren gegroeid. Dit soort kritieken doen het boek absoluut tekort.

Niet eenvoudig in een hokje te stoppen

Wie namelijk hoopt op een vrijblijvend de-waarheid-is-relatief-verhaal is aan het verkeerde adres bij deze radicale theologen. Zo zullen ze je doodleuk vertellen waarom de erfzonde een goed concept is en betogen ze dat de Bijbel vooral onze tegenstander moet zijn – “een breekijzer, een boek dat ons om de oren slaat, in plaats van ons rust geeft”. Een van de redenen dat dit boek de moeite waard is, is dan ook dat het niet eenvoudig in een hokje (‘vrijzinnig’ of ‘orthodox’) te stoppen is. Dat is een kenmerk van de radicale theologie, waarin deze drie schrijvers opereren. Maar waar deze stroming nogal eens de neiging heeft in academische abstracties te blijven hangen, is Onzeker weten erin geslaagd om ideeën van complexe denkers als Jacques Derrida, John Caputo en Slavoj Žižek behapbaar te maken voor “gewone” mensen, en de brug te slaan naar de praktijk. Ze hebben hiermee niet alleen de eerste Nederlandse inleiding geschreven op de radicale theologie, maar brengen die theologie ook nog eens een stap verder.

Vernieuwend?

Brengt Onzeker weten een vernieuwend geluid? Stiekem niet. En misschien zit daarin juist de kracht van dit boek. Wie aandachtig leest, vindt er de echo’s van mystici, reformatoren, profeten en – jazeker – de rebelse rabbi Jezus van Nazareth zelf. Niet zozeer een vernieuwing als wel een radicaal teruggaan naar de ‘wortels’, naar een geloof dat het ongeloof omarmt en uiteindelijk vanuit het brein naar het hart afdaalt. Zoals ze het verwoorden in hun visie op de kerk:

“De gemeenschap helpt je van je aangeboren, platgeslagen geloof af, een geloof dat aan je kleeft als de erfzonde zelf. Of dat nu geloof is in zwarte katten, machtige koningen, een reddende economie, onfeilbare priesters, profeten en koningen en een God die redt – want zo lezen de radicale theologen hun Bijbel: de almachtige redt het zelf niet, en de onmachtige kruisiging van de man van Nazareth, die een verstrooide gemeenschap zonder leider achterliet, is de redding van de wereld. Het past niet zomaar in het hoofd, maar dat geeft niet; misschien past het wel in het hart. Het hoofd is niet het allereerste wat nodig is om een gemeenschap te vormen – daar is het hart voor nodig.”

Twijfel niet en geef Onzeker weten een kans. Mocht het boek je niet bevallen, dan zullen de auteurs er geen nachtje minder om slapen als je jouw exemplaar naar de brandstapel verwijst.

Voorberg, Tempelman en Kalkman – Onzeker weten

Dat het boek Onzeker weten van de theologen Rikko Voorberg, Gerko Tempelman en Bram Kalkman stof deed opwaaien, moest zo zijn. Niet voor niets zag dit boek het licht op Aswoensdag, de dag in het kerkelijk jaar waarop stilgestaan wordt bij de sterfelijkheid van de mens, tot uiting gebracht in de woorden: “Want stof zijt gij en tot stof zult gij wederkeren”. Het eerste exemplaar werd alvast al direct door de auteurs zelf verbrand.