Brinkman – Met of zonder?
Kees van der Kooi
Over de betekenis van religie op privé en publiek terrein
De titel is ontleend aan de patatkraam, waar deze vraag veelvuldig wordt gesteld, maar die hier wordt toegepast op de vraag of onze cultuur en daarin wijzelf met of zonder God kunnen leven. Het is de cultuur van het levensbeschouwelijk materialisme, waarin alleen dat werkelijk heet te zijn wat direct voor ogen is en verklaard kan worden. Alle religie geldt dan als franje of als overbodig.
De pijn over die situatie, die het dogma van de moderne tijd is, het leven plat slaat en ten slotte tot sprakeloosheid leidt, is voelbaar op elke bladzijde. Het maakt de auteur niet hoorbaar kwaad, wel brengt het hem tot vrijmoedige en overtuigde tegenspraak. Menig predikant, kerkelijk werker of gelovig mens zal van dit boek opademen. Laat ik eraan toevoegen dat ik dit een heel direct en verrassend boek vind. Direct omdat de auteur zonder omwegen ter zake komt in zijn antwoord op de vraag of we zonder God kunnen en dit alles in glasheldere stijl. Verrassend ook omdat hij nog meer dan in vorige boeken zich sterk maakt voor een ander antwoord dan andere theologen en denkers van zijn generatie, waarvan velen in een afzetbeweging tegen het geloof dat ze ooit van huis en catechisatielokaal meekregen, zijn blijven steken. Hij toont begrip voor auteurs als Oek de Jong en Rutger Kopland, maar hij spreekt ze nu, naar mijn indruk directer dan ooit, ook tegen.
Bij de genoemde literaire auteurs is de erkenning van een meer dan menselijk en aards perspectief blijvend aanwezig gebleven en mede daarom speelt juist hun werk, zoals in eerdere boeken van Brinkman, ook hier een grote rol. Ze krijgen echter niet het grote gelijk van de wereld. Dat Kopland bleef steken in het beeld van een almachtige en verre God en daarom was afgehaakt, wordt door Brinkman gemeld (67) en men hoort hem haast zeggen: Zou je dat nu niet eens achter je kunnen laten en je eigen mystieke intuïtie met die traditie kunnen verbinden?
De verarming van onze cultuur, het ontbreken van antwoorden op de vraag waar we vandaan komen, naar toe gaan en wie we zijn, leidt tot een uitvergroting van het persoonlijke (33-39), zichtbaar op begrafenissen en trouwerijen waar over het persoonlijke eindeloos wordt uitgewijd, voor menig bezoeker en voorganger (!) op den duur een vermoeiende en ook lichtelijk gênante excercitie. Een breder referentiekader voor rouw en vreugde worden deerlijk gemist. Onze cultuur is juist op dit punt vaak blind, en de politiek stekeblind (88-117). Werk aan de winkel dus. Een aanrader voor kringen en gesprekken!
Deze recensie is geschreven door Kees van der Kooi en verscheen oorspronkelijk in Kerk en Theologie 2021, nr. 3, dat als thema ‘Heil’ heeft.
Maartien E. Brinkman. Met of zonder? Over de betekenis van religie op privé en publiek terrein. Soest: Boekscout. 2021. 123 pp. €18,50. ISBN 9789464313130.
Brinkman – Met of zonder?
De titel is ontleend aan de patatkraam, waar deze vraag veelvuldig wordt gesteld, maar die hier wordt toegepast op de vraag of onze cultuur en daarin wijzelf met of zonder God kunnen leven. Het is de cultuur van het levensbeschouwelijk materialisme, waarin alleen dat werkelijk heet te zijn wat direct voor ogen is en verklaard kan worden. Alle religie geldt dan als franje of als overbodig.
