Salvesen & Law – The Oxford Handbook of the Septuagint

Er verschijnen veel handboeken van de Septuaginta. Dit boek verschijnt tegelijk met W.A. Ross/W.E. Glenny (ed.), T&T Clark Companion to Septuagint Research (Edinburgh: T&T Clark, 2021). Voor de recensie kreeg ik digitale toegang tot het Oxford Handbook, dat uit zeven afdelingen bestaat.

De eerste drie beslaan prolegomena (o.a. geschiedenis van het onderzoek), corpus (inleidingen op gegroepeerde bijbelboeken) en context (sociaalcultureel; manuscripten) van de LXX. Dan volgen twee afdelingen over het voortleven van de LXX in jodendom en christendom. Afdeling VI is gewijd aan antieke en moderne vertalingen van de Septuagint. In het slotdeel komen o.a. tekstkritiek, NT en christelijke theologie aan de orde.

Voor de onderzoeker bevat dit boek een schat aan informatie over recente literatuur. Het materiaal wordt ontsloten door indices van onderwerpen en van antieke bronnen. Veel bijdragen schetsen de status quaestionis en eindigen met suggesties voor onderzoek. Wie lang geleden theologie gestudeerd heeft, zal verbaasd staan over wat er (niet) behandeld wordt. Voor wie het nog niet wist: Griekse Bijbelvertalingen zijn onder joden in gebruik gebleven tot na de Byzantijnse periode. De marginale plaats van tekstkritiek in deze bundel zegt veel over de veranderde waardering van de LXX. En de spaarzame aandacht voor de ‘theologie van de Septuaginta’ onderscheidt dit handboek van de focus in het Duitse taalgebied.

Een bijdrage licht ik eruit. Scott Mandelbrote, ‘The History of Septuagint Studies: Early Modern Western Europe’ belicht de geschiedenis van het onderzoek. In de Renaissance en de vroegmoderne periode werden nieuwe manuscripten bekend, verschenen edities (o.a. polyglotten), tekstuele en taalkundige studies en theologische verhandelingen over de Septuaginta. Vrijwel al dit materiaal, geschreven in het Latijn, is nu gedigitaliseerd toegankelijk. In de vroegmoderne periode stond de tekstkritiek volop in de belangstelling van dogmatici in de strijd tussen katholieken en protestanten om de gezaghebbende basistekst van geloof en leven.

Nationale universiteiten vochten om manuscripten, om religieuze en politieke redenen. De Codex Alexandrinus werd een kroonjuweel voor Engeland en zijn staatskerk, totdat de Sinaiticus hem ‘onttroonde’. Het werd steeds duidelijker dat de verhouding tussen de LXX-manuscripten, maar ook tussen de tekstgetuigen (LXX, MT, SamP, Vulgata, Peshitta, Targum) complexer lag dan gedacht. De vroegmoderne periode is van bijzonder belang. (1) Weliswaar zijn veel ideeën uit die tijd door Qumran achterhaald, maar anderzijds worden er nu ‘ontdekkingen’ gedaan die 500 jaar geleden al bekend waren, bijvoorbeeld de invloed van het Aramees op de LXX-vertalers. (2)

Confessionele scheidslijnen spelen nog steeds een (onbewuste) rol in onze visie op de Septuaginta. Hoe? Sommige vroegmoderne geleerden konden hierboven uit stijgen. Hoe verantwoordden ze dit theologisch? (3) Het vroegmoderne onderzoek werkt door via negentiende-eeuwse geleerden die nog Latijn lazen en zelf publiceerden in nationale talen. Maar door losse citaten en referenties uit de tweede hand is een simplistisch beeld ontstaan, zowel van de vroegmoderne periode als van de negentiende eeuw. Er waren minder pioniers en meer doorgeefluiken dan wij denken. Kortom, voor latinisten, semitisten, tekstcritici, kerken dogmenhistorici liggen de onderzoeksprojecten voor het oprapen.

A.G. Salvesen en T.M. Law (red.). The Oxford Handbook of the Septuagint. Oxford: Oxford University Press, 2021. 816 pp. £110,00. ISBN 9780199665716.

Salvesen & Law – The Oxford Handbook of the Septuagint

Er verschijnen veel handboeken van de Septuaginta. Dit boek verschijnt tegelijk met W.A. Ross/W.E. Glenny (ed.), T&T Clark Companion to Septuagint Research (Edinburgh: T&T Clark, 2021). Voor de recensie kreeg ik digitale toegang tot het Oxford Handbook, dat uit zeven afdelingen bestaat.