Snel – De zeven levens van Abraham Kuyper

Portret van een ongrijpbaar staatsman

Dat dit boek een snelle herdruk beleefde, is begrijpelijk. Het is een boeiend en verrassend verslag van het leven van een man van wie, hoewel bewonderd en verguisd, heel veel onbekend gebleven is. In zijn opzet volgt de auteur een korte door Kuyper zelf geschreven autobiografische schets, waarmee hij inzicht gaf in de rollen die hij speelde. Die somde er zeven op: alpinist, reiziger, spreker, wetenschapper, activist, journalist en staatsman. Het leidt bij Snel tot een portret waarbij hij dankbaar gebruik maakt van allerlei (mede door Jasper Vree) nieuw opgedolven materiaal.

De digitale ontsluiting van bronnen zoals De Heraut en De Standaard, alsmede de parlementaire redevoeringen die Kuyper hield, geven een verbluffend inzicht in de radicaliteit van Kuyper. Hij nam het op tegen de liberale elite van Nederland die in het jonge koninkrijk de lakens uitdeelde. Een strijd tegen het liberalisme en voor de democratie en voor het intellect en tegen het geld (150). Voor beide thema’s geldt dat ze in haast alle hoofdstukken aan de orde komen. Wat vooral blijkt is hoezeer Kuyper als democraat te gelden heeft. Vanaf 1860 vindt men bij hem al het pleidooi voor de mogelijkheid vrouwen te laten kiezen tot diaken. Het streven naar een algemeen kiesrecht en dit burgerrecht niet te beperken tot degenen die belasting betaalden of anderszins vermogend waren, leidde ook in eigen Antirevolutionaire kring tot een breuk met bij voorbeeld De Savornin Lohman.

De strijd vond zijn analogie in een strijd voor een kerk van onderop in plaats van bovenaf, al bereikte Kuyper zijn doel niet. De Doleantie leidde tot een breuk, in vele opzichten. Het tweede strijdpunt, de strijd van het intellect tegen het geld, komt ook ruim aan bod. De sociale kwestie is een rode draad door heel het optreden van Kuyper heen. Of eigenlijk is die benaming niet eens adequaat. Het gaat om een nieuwe verdeling van de macht in sociale en economische verhoudingen. De mensen die arbeid verrichten dienen een stem te hebben en invloed. Ook op dit punt werkt de democratisering.

Snel geeft door de gekozen methodiek onverwachte inkijkjes. Verrassend is uiteraard de zelftypering als alpinist. Wie had daar weet van? Kuyper bracht in de zomers weken lang in de Alpen door met lange wandelingen. Daarnaast is de schets van Kuyper als journalist zeer informatief. Bij alle ideologische tegenstellingen viel hem als journalist en opiniemaker de hoogste lof toe, ook van tegenstanders. Hij droeg fundamenteel bij aan de professionalisering van het vak van journalist en krantenmaker. Schrijven deed hij overal, thuis, op reis, in een hotel en op een hoekje van een tafel. De auteur heeft al met al een flitsend portret van Kuyper op tafel gelegd en niet zelden vermakelijk. Daarom ter afsluiting Snel zelf: ‘Kuyper beheerste het Frans op hetzelfde niveau als het Nederlands. Aan theologen schreef hij briefkaarten in het Latijn en ook Engels en Duits sprak en schreef hij. Op zijn wereldreis sprak hij Hebreeuws met rabbijnen. Het klassieke Grieks dat hij aanhief bij een diner te Athene te zijner ere bleken de Grieken echter niet te verstaan’ (232).

Johan Snel. De zeven levens van Abraham Kuyper. Portret van een ongrijpbaar staatsman. Amsterdam: Promotheus, 2020. 400 pp. €25,00. ISBN 9789044645088.

Snel – De zeven levens van Abraham Kuyper

Dat dit boek een snelle herdruk beleefde, is begrijpelijk. Het is een boeiend en verrassend verslag van het leven van een man van wie, hoewel bewonderd en verguisd, heel veel onbekend gebleven is. In zijn opzet volgt de auteur een korte door Kuyper zelf geschreven autobiografische schets, waarmee hij inzicht gaf in de rollen die hij speelde. Die somde er zeven op: alpinist, reiziger, spreker, wetenschapper, activist, journalist en staatsman. Het leidt bij Snel tot een portret waarbij hij dankbaar gebruik maakt van allerlei (mede door Jasper Vree) nieuw opgedolven materiaal.