Menu

Koert Koster – Prediker

Bram van de Beek

Vluchtig leven en het grote genieten

Koert Koster heeft een prachtig boek geschreven over het Bijbelboek Prediker. Hij plaatst dat midden in de tijd. Wie over Prediker mediteert ontdekt dat onze tijd niet uniek is. Alles is meer van hetzelfde. Toch zijn er soms tijden die meer op elkaar lijken dan andere. In een tijd van secularisatie, waarin God ver weg lijkt en waar mensen de zin van het leven door de vingers glipt, heeft Prediker bijzondere betekenis.

Koert Koster (1973) is leraar en pastor geweest en wijdt zijn tijd nu aan denken en schrijven.

De tijd van grote verhalen is voorbij. Dat weten we al. Maar wat is ervoor terug gekomen? Een gefragmentariseerd bestaan. De wereld is los zand, net als de geschiedenis. Zelfs het leven van een enkel mensenkind is huisje-boompje-beestje. De geschiedenis is in flarden gerukt – en lijkt nooit uit meer dan flarden te hebben bestaan. Dat geeft een gevoel van onzekerheid, van pessimisme. Dat wordt nog eens versterkt doordat er voortdurend over crisis wordt gesproken – corona, klimaat, politiek.

Huub Oosterhuis dichtte: “In flarden hangt uw woord om onze wereld heen.” Met die flarden stemt Koster helemaal in. Maar hij gaat een stap verder. De wereldgeschiedenis en mijn biografie mogen in flarden zijn, maar het Woord van God blijft in eeuwigheid; “… zodat de zwarte flarden van donkerheid en pessimisme aan stukken gescheurd worden. In het licht van de Zon verdwijnt de nacht van ons ondermaanse bestaan.”

Genieten in het fragmentarische leven

Koster neemt de vluchtigheid en gebrokenheid van het bestaan helemaal serieus. Hij strijkt geen plooien glad, maar volgt Prediker in het geloof in God die het eindoordeel over haar uitspreekt. Dan worden de flarden niet weer aan elkaar genaaid, maar in stukken gescheurd. De aardse tent was nog fragmentarischer dan we dachten.

En dan: een eeuwig huis. Dat geeft moed om te leven. Ons leven is niet zinloos, juist niet als het fragmentarisch is en onvolmaakt. Dat is nu eenmaal het menselijke bestaan en zo is het goed. Daarom mag je genieten van de momenten dat er vreugde is, de wijn drinken, samen met je partner; de zon zien, ook als de wolken na de regen terugkomen.

Ons kleine, onvolmaakte en fragmentarische bestaan is genoeg.

God lijkt in het menselijke leven weinig betekenis te hebben. Hij heeft geen grote rol in ons denken en handelen. Maar Hij is er – niet alleen aan het eind, maar midden in dit leven. De eeuwigheid is in de mens gelegd, zegt Prediker. Ergens is in ons bestaan de diepste zin van mijn leven gegeven. Straks komt die openbaar. Weet dat er een laatste oordeel, een definitieve beslissing komt – en ook dat kennen we nu maar fragmentarisch.

Er wordt gesproken over een wet voltooid leven. Alsof ons leven ooit voltooid zou zijn. Er wordt gesproken over uitzichtloos lijden – alsof het leven aan zichzelf overgelaten ooit uitzicht zou hebben en wie de last der wereld dragen wil ooit een ander perspectief zou hebben. We hoeven en kunnen de hele wereld niet dragen. Ons kleine, onvolmaakte en fragmentarische bestaan is genoeg. Daarin is de eeuwigheid gelegd.

Midden in de Bijbel

Prediker krijgt in het boek van Koster extra profiel door vergelijking met andere Bijbelboeken. Het mist de fiere wijsheid van Spreuken – en juist daarom geeft het troost aan mensen voor wie alles niet zo helder is. Het mist de directe persoonlijk betrokkenheid van mensen van hun gevecht met God, zoals de Psalmen.

Het gaat niet over de God van het verbond, maar over de Schepper die het geheim van de wereld draagt, van alle mensen, van wie ik er slechts een ben. Juist daarom is het een troost in een tijd waarin de omgang met God profiel heeft verloren en God lijkt weg te wijken uit het dagelijkse leven. Juist in dat dagelijkse leven is de eeuwigheid aanwezig. Dat blijkt ook uit de vergelijking met Hooglied. Op het eerste gezicht lijken beiden boeken uitersten: de pessimistische Prediker en het loflied op de liefde. Maar in feite zijn ze perspectieven op dezelfde werkelijkheid.

Hooglied staat alleen in de canon omdat het geduid kan worden als de liefde van God – uiteindelijk de liefde van Christus – en Hooglied kent vervreemding en gemis. Ook Prediker kent vervreemding en gemis – en weet dat daarin trouw mag blijken – de hoogste liefde, de eeuwigheid. Dat is de ervaring van Petrus geweest: als mislukt, menselijk, al te menselijk mens, geroepen om herder van de schapen van de Heer te zijn. En Paulus weet dat alles in Christus is, ook al zucht de hele schepping van het begin tot het einde.

Troost

Uiteindelijk gaat het in Prediker om troost – om genieten van de goede dingen van het vergankelijke leven – omdat God er is. God – die geen hogere dingen van de mens vraagt dan wat voor hem in zijn broze bestaan gegeven is, en hem geeft te genieten van de gaven die hij in het vergankelijke bestaan gekregen heeft. Daarom behoort Prediker in Israël tot de feestrollen. Het boek wordt gelezen tijdens Loofhuttenfeest, het feest van de vreugde over de oogst. Het feest van wat je wél hebt, ook al heb je niet alles.

Er is een serie ‘Uitgepreekt’ over mensen die predikant geweest zijn. Koster is ook predikant geweest, maar uitgepreekt is hij zeker niet. Midden in een wereld waarin God ver weg lijkt en waarin alles een chaos lijkt, treedt hij op als profeet, die troost uitroept, niet alleen voor mensen die verbonden zijn met de kerk, maar ook en juist voor mensen die die draad kwijt zijn.

Ik loop hier een paar jaar interessant te doen op de planeet aarde. Ik ga naar school, leer wat, probeer wat, studeer, werk en bouw wat op, laat wat achter, mooie en minder mooie dingen, ook rommel en troep, waarna ik vergeten word en verga.

Zo ga ik de weg van al het vlees na in sporen van vergankelijkheid.

Toch is dat niet het einde van mijn verhaal. Mijn aardse leven is een leven ‘onder de zon’, maar er is ook een leven ‘boven de zon’. Daar is mijn eeuwig huis. Een thuiskomen bij God.

Bram van de Beek.


Koert Koster. Prediker. Vluchtig leven en het grote genieten. Utrecht/ Soest: KokBoekencentrum/ Boekscout, 2021. 164 pp. €19,99. ISBN 9789464316162.

Koert Koster – Prediker

Koert Koster heeft een prachtig boek geschreven over het Bijbelboek Prediker. Hij plaatst dat midden in de tijd. Wie over Prediker mediteert ontdekt dat onze tijd niet uniek is. Alles is meer van hetzelfde. Toch zijn er soms tijden die meer op elkaar lijken dan andere. In een tijd van secularisatie, waarin God ver weg lijkt en waar mensen de zin van het leven door de vingers glipt, heeft Prediker bijzondere betekenis.

Boekomslag Prediker van Koert Koster
Boekomslag Prediker van Koert Koster

Nieuwe boeken