De weg van vrede

In De weg van vrede geeft Stefan Paas naar eigen zeggen een ‘rondleiding door het christelijk geloof’, zoals een makelaar een rondleiding geeft in een huis om je de kans te geven er verliefd op te raken. Paas maakte er een uitgebreide rondleiding van (acht hoofdstukken, 247 pagina’s) om het voldoende ‘rijk, gelaagd en interessant’ te maken voor mensen ‘die afknappen op samenvattingen van het christelijk geloof in drie plaatjes of twee stappen’.

Meer dan een vervolg op zijn vorige boek (Vrede op aarde) is het een toegankelijke versie daarvan, voor mensen zonder voorkennis van theologie of christelijk geloof. In Vrede op aarde verzamelde Paas middels case-studies een set theologische ‘gereedschappen’ rond het begrip ‘vrede’. In De weg van vrede schildert hij met die gereedschappen zijn visie op het christelijk geloof.

Praktisch en mystiek

Het christelijk geloof, zegt Paas, draait om vrede. Het goede nieuws waar christenen in geloven is dat er vrede komt – in de wereld, in onze relaties, in ons hart. En in en door dat alles: met God. Voor Paas zijn dat niet twee gescheiden verhalen, maar één verhaal. ‘Het evangelie is niet verticaal of horizontaal, maar sociaal.’ Christus is degene die vrede brengt en degene die vrede is. Christelijk geloof is praktisch én mystiek en dat beide tegelijk.

Het christelijk geloof, zegt Paas, draait om vrede

De schildering van Paas kent nadrukken die we van hem kennen, maar die niettemin blijven ontroeren: van Christus die zegt ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven’ terwijl zijn ‘knieën nog vies zijn van het kruipen over de vloer en zijn handen nog nat van het voetenwassen’. Van Jezus die onder de oppervlakte van gebrekkige mensen kijkt, het potentieel van mensen ziet en blootlegt. Van een kerk waarin we mensen ontvangen als cadeau en laten weten dat ze gewenst zijn, van christelijke missie waarin middel en doel samenvallen, van een God die ons meeneemt zonder zich op te dringen of onze wil te overschrijven. Steeds komt hij terug op vrede als geheel van recht, verzoening en vreugde.

Eerlijke makelaar

Terwijl Paas hartstochtelijk ‘schildert’ blijft hij tegelijk een eerlijke makelaar. Hij is eerlijk over hoe de kerk zo vaak tegenvalt, over hoe God ver weg kan lijken en hoe we onszelf op de weg van vrede kunnen tegenkomen en tegenvallen. Maar in dat alles blijft hij hoopvol. Over het proces van ‘opnieuw geboren worden’, waarbij we mensen van vrede worden, schrijft bijvoorbeeld prachtig hoopvol-realistisch (en geestig):

Overtuigender verhaal

Juist omdat Paas’ verhaal niet boven de werkelijkheid zweeft maar daar volop mee in gesprek is, wint het aan overtuigingskracht. Nieuw gelovigen na hun eerste fase van ‘verliefdheid’, of gelovigen die langer op weg zijn en hun ‘eerste liefde’ zijn kwijtgeraakt door teleurstellingen, vinden hier een verhaal dat erkenning geeft aan deze ervaringen en tegelijk (en juist ook daardoor) opwekt tot nieuwe hoop.

Terwijl Paas hartstochtelijk ‘schildert’ blijft hij tegelijk een eerlijke makelaar

Tegelijk maakt het boek, juist voor wie door het plaatje dat Paas schetst wordt meegenomen, ongemakkelijk – en dat is goed. Dat vrede niet zoetsappig is, laat Paas heel goed zien. De weerstand tegen Jezus van allerlei van zijn tijdgenoten wordt meesterlijk invoelbaar gemaakt (88). En de reactie van Jezus’ omstanders wordt een spiegel voor ons. Vrede vraagt iets van ons – vraagt héél veel van ons. Allerlei drempels die mensen zouden kunnen ervaren om christen te worden neemt Paas (zo goed als mogelijk) vakkundig weg; onbehulpzame godsbeelden, invoelbare weerstand tegen de kerk, etc.

Opkomende vragen

Maar de drempel die eigen is aan het evangelie van vrede zelf wordt juist haarscherp in beeld gebracht. Heel eerlijk schetst Paas de vragen die vanuit het evangelie op hem, als ‘witte man van middelbare leeftijd met een goede positie, die leeft in een van de rijkste en veiligste landen op de planeet’ afkomen. Vragen als: Ben ik zo vrij van sociale controle en zucht naar waardering dat ik mij zonder angst kan overgeven aan recht doen en verzoening – ook als mijn vrienden en partijgenoten mij daarom minachten? In hoeverre wil ik diepe menselijke relaties opbouwen met mensen uit andere culturen, sociale klassen, levensovertuigingen en van hen leren? Kan ik vergeven en om vergeving vragen? Durf ik er werkelijk te zijn in relaties, mij echt te geven, zonder angst voor afwijzing? Wordt mijn behoefte aan liefde en status verzadigd door de wetenschap dat Jezus voor me wilde sterven? En meer.

En tegelijk is Paas ook hier weer hoopvol. Want ‘dit is het werk van de Geest die in je werkt’, deel van het proces waarin de Geest ons op Jezus laat lijken. Daarvoor mogen we al onze wilskracht inspannen, maar het is uiteindelijk ook een geschenk waarop we hopen. ‘Het zal ons verrassen’.

Goede toevoeging

Als introductie op het christelijk geloof is deze bijdrage van Paas zeer welkom. Naast inleidingen die een heel andere tijd en context ademen (Lewis, Onversneden christendom), een veel meer apologetische benadering kiezen (Keller, In alle redelijkheid) of een meer evangelicale insteek hebben (Gumble, Een kwestie van leven) neemt De weg van vrede een eigen plek in. De grootste ‘concurrent’ voor dit boek is m.i. het héél anders geschreven Hoopvol leven van Gert-Jan Roest. Beide boeken hebben een vergelijkbaar publiek (geïnteresseerde buitenstaanders met bovengemiddelde intelligentie) en werken vanuit vergelijkbare theologische intuïties (Roest en Paas zijn jaren collega’s geweest).

Bij het boek van Paas is vanwege de diepgang een stevige leeshonger wel vereist

Beide boeken zijn geschikt om zelfstandig te lezen of te gebruiken voor bespreking in groepen, beide boeken zijn voldoende gelaagd en genuanceerd. Het boek van Paas is uitgebreider en verhalender, het boek van Roest is beknopter en vertrekt meer vanuit de ervaring ‘van onderop’. Welk boek je laat lezen aan je geïnteresseerde buurvrouw kun je het beste zelf inschatten. Bij het boek van Paas is vanwege de diepgang een stevige leeshonger wel vereist.

Nieuw enthousiasme

Maar meer nog dan als inleiding voor wie nieuw is in het christelijk geloof, zie ik een markt voor dit boek bij twee andere groepen. Ten eerste bij christenen in een proces van heroriëntatie. Na het lezen dacht ik: had ik dit boek 15 jaar geleden maar gelezen. Toen ik vanuit een christelijke omgeving naar Amsterdam kwam en de ervaringen moest verwerken van een stad waar zo weinig christenen wonen dat ze amper gemist zouden worden, van het vele goede dat buiten de kerk gebeurde en van lieve mensen die geen ‘gat in hun hart’ bleken te hebben.

Paas’ hoopvolle rondleiding had me goed door deze ervaringen van een seculiere stad kunnen loodsen en kunnen helpen me met nieuw enthousiasme aan mijn geloof te geven. Veel christelijke studenten in hun eigen zoektocht naar de relevantie van hun geloof in hun studie en seculiere studentenstad, zijn bij deze rondleiding denk ik zeer gebaat.

Missionaire bevlogenheid

Ten tweede is De weg van vrede een geweldige gids voor iedereen die missionair bevlogen is. Het boek biedt hele mooie en concrete handreikingen om de christelijke ‘missie’ vorm te geven: in het leven als getuigen van Jezus, de vredevorst en zijn vrederijk. Dat is geen project, geen doel dat we moeten halen (en soms dubieuze middelen voor mogen gebruiken), maar een weg. Getuigen, zegt Paas, is net als kunst. ‘het is nergens goed ‘voor’. Het is goed in zichzelf. Het is een van de mooiste dingen die je kunt doen met je leven: jezelf liefdevol en vredestichtend verbinden met anderen (1 Tessalonicenzen 2:8).’.