Interview met… Pierre Trouillez over De Germanen en het Christendom

Pierre Trouillez is een Belgisch kerkhistoricus, theoloog en priester die als docent kerkelijke oudheid en dogmatiek verbonden is aan meerdere Belgische bisdommen. Zijn nieuwe boek Germanen en het Christendom is in februari 2019 verschenen. Wij vroegen hem naar zijn boek.

Wat was de aanleiding tot het schrijven van Germanen en het christendom?

Het boek is bedoeld als een voortzetting van de (kerk)geschiedenis, die behandeld werd in mijn boeken Van Petrus tot Constantijn en Bevrijd en gebonden. Dit laatste eindigde met de overrompeling van het West-Romeinse Rijk door de Germanen. Ik vond het boeiend na te gaan hoe de Romeinse wereld en de ermee verbonden Kerk de overgang naar een nieuw tijdperk hebben ontstaan. Daarbij kwamen vooral de overlevingskracht van de Kerk en de antieke cultuur in het blikveld. Eén van de mythen waarmee afgerekend wordt, is dat met de val van het West-Romeinse Rijk in 476 de ‘duistere middeleeuwen’ zouden zijn aangebroken.

Welke rol speelden christelijke symbolen in de kerstening van de Germaanse stammen?

Met het symbool van het kruis hadden de Germanen duidelijk moeite, aangezien Christus hen vooral aansprak als de zegenvierende Heiland, die hen naar overwinning zou leiden (cfr. de overlevering over de bekeringservaring van Clovis). Voor het overige lijken zij de christelijke symbolen van de sacramenten, zoals die van de eucharistie (brood en wijn), goed geïntegreerd te hebben. De christelijke verkondigers in de Germaanse wereld hebben zich wel constant uit de naad gewerkt om de christelijke riten en symbolen zoveel mogelijk uit het magische vaarwater te houden.

Hoe verliep de ontwikkeling van het kerkelijke ambt?

Het kerkelijke ambt kende geen merkwaardige ontwikkelingen in de Germaanse wereld. Het drieledige ambt (met bisschoppen, priesters en diakens), dat zich in de vorige periode ontwikkeld had, werd behouden, niet alleen om theologische redenen, maar ook omdat het zijn deugdelijkheid tijdens de omwentelingen van de 5de eeuw bewezen had. De sterke figuur van de bisschop, die reeds in de 4de eeuw aan de oppervlakte was gekomen, kreeg nog meer aanzien, omdat hij in de nadagen van het Romeinse Rijk vaak het enige plechtanker van het volk was geworden. De Germanen hebben deze rol van de bisschoppen als mogelijke steunpilaren voor hun nieuwe rijken terdege onderkend.

Wat heeft de kerstening ons afgenomen?

Als met ‘ons’ de Germaanse laag van onze beschaving bedoeld wordt, dan heeft de kerstening ‘ons’ weinig afgenomen. De eerste reden is dat veel Germaanse stammen (Goten, Bourgondiërs, Vandalen…) al christelijk waren toen ze in de Romeinse wereld binnendrongen. Ze hebben het christendom dus zonder uitwendige druk aanvaard. Hetzelfde kan men zeggen van de heidense Franken (Clovis!). Hieruit kan men besluiten dat deze volkeren het christendom als een meerwaarde ten opzichte van hun traditionele religiositeit hebben waargenomen. Wat de Friezen en Saksen betreft, is het een ander verhaal, maar dit komt aan bod in mijn boek De Franken en het christendom.

Wat heeft de kerstening ons gebracht?

De kerstening heeft de Germanen (net als van de Romeinen) niet onmiddellijk door en door vredelievende wezens gemaakt. Maar ze heeft wel de zorg voor de armen, zieken en andere noodlijdenden tot een ankerpunt van de nieuwe Germaanse wereld gemaakt. De georganiseerde zieken- en armenzorg die de Kerk als een ware innovatie in de 4de eeuw had ingevoerd, werd in de Germaanse wereld bestendigd en niet zelden door nieuwe Germaanse heersers ondersteund. Verder heeft de kerstening ervoor gezorgd dat de Germanen volwaardige medebouwers werden van het nieuwe Europa, dat reeds op zuilen van de Romeinse en christelijke cultuur steunde. Daartoe moest een aantal Germaanse stammen echter eerst afscheid namen van het ‘ariaanse christendom’, dat etnocentrisch was, en zich naar het katholieke christendom keren, dat op universalisme was bedacht, met het pauselijke Rome als referentiepunt.

Pierre Trouillez geeft een lezing

De Vlaamse historicus Pierre Trouillez presenteert Dinsdagmiddag 14 mei vanaf 14:30 uur de herziene uitgave van De Germanen en het christendom. Het boek gaat over de boeiende overgangsperiode van de klassieke oudheid naar de middeleeuwen en de ontmoeting van de Germaanse wereld met het christendom.

De Germanen en het christen

In deze heruitgave van De Germanen het christendom geeft Pierre Trouillez een inkijk in de vroege historie van christelijk Europa. Tijdens de volksverhuizingen van de 5e tot 7e eeuw trekken de Germanen op strooptocht en nemen gebieden in het zuiden van Europa en het noorden van Afrika in bezit. Daar maken de Germaanse wereld en het christendom voor het eerst contact. Aan de hand van historische figuren zoals de kerkvaders Wulfila, Leo de Grote, Theodorik, Boëthius en Gregorius van Tours schetst Pierre Trouillez de politieke en historische gevolgen van de strijd om de kerstening.
De Germanen en het christendom geeft op pakkende en academisch verantwoorde wijze deze kantelperiode in de geschiedenis weer. Eerder verscheen van Pierre Trouillez het uitstekend ontvangen boek De Franken en het christendom.