Een bedevaart is vaak een spirituele reis, een reis waarin men op zoek gaat naar de wortels van zijn of haar geloof. In de maand van de spiritualiteit gaan we dieper in op wat een bedevaart betekent, aan de hand van het boek Heilige plaatsen, geschreven door Derry Brabbs.

Heilige plaatsen

Elke bedevaart is een reis en vanzelfsprekend heeft elke reis een eindbestemming. Maar tijden veranderen en de meeste eenentwintigste-eeuwers die een pelgrimstocht ondernemen zullen dat waarschijnlijk vanuit een andere mindset doen dan de mensen die in de middeleeuwen op bedevaart gingen. Pas als je in het schip van een van de grote romaanse of gotische kathedralen staat die wordt geassocieerd met een bedevaart naar een heilige plaats die al vroeg werd vereerd, kun je iets begrijpen van de kracht die uitgaat van de combinatie van geloof, liefde en vrees die de basis vormde van het middeleeuwse christendom. Zulke kerken en kathedralen waren de fysieke manifestatie van dat geloof, die liefde en die vrees. Uiteindelijk waren het de diepere spirituele overtuigingen over het lot van de menselijke ziel nadat die zijn sterfelijke lichaam had verlaten, die de cultus van de relieken en het fenomeen van bedevaart hebben gecreëerd.

De middeleeuwen

Vanuit het perspectief van het meer op de ratio en de voortgang in de wetenschap betrokken en misschien wel openlijk cynische tijdperk waarin wij nu leven, is het maar al te makkelijk om schampere opmerkingen te maken over wat vaak wordt gezien als de ongegronde en zelfs wat primitieve ideologieën van de middeleeuwen.

De weegschaal

Op bedevaart

De mensen in de middeleeuwen hadden geen keus: als ze wilden dat God hen zou vergeven en verlossen, moesten ze wel geloven dat ze daarvoor het beste contact konden maken met de heiligen, zodat die voorspraak voor hen konden doen. Als die heiligen martelaren waren, was het nóg beter. Maar de beste optie was om te bidden tot apostelen die een martelaarsdood waren gestorven. Daarom waren de bedevaarten naar Rome en Santiago de Compostela ook zo populair. Een bezoek aan de kerken in Italië en Spanje die waren gewijd aan Sint-Petrus en Sint-Paulus en daar hun relieken vereren was een waardevolle investering in een aangename toekomst.

De hervormingsbeweging

Deze hervormingsbeweging raasde door West-Europa en veranderde de ooit zo kleurrijke, met geschilderde en gebeeldhouwde kunstwerken gedecoreerde ker-ken in eentonige, witgekalkte ruimtes waar het gesproken woord het eeuwenoude zichtbare verhaal verving. In Engeland zou je de stichting van de Anglicaanse Kerk in 1532 en de scheuring met Rome wel Hendrik VIII’s zestiende-eeuwse versie van de Brexit kunnen noemen. De daaropvolgende Ontbinding van de Kloosters in 1536 resulteerde in het verlies van de grote middeleeuwse heiligdommen van Engeland. Gelukkig zijn in Duitsland nog wel twee belangrijke voorbeelden te vinden van het adembenemende schouwspel dat de pelgrims zullen hebben gezien op het hoogtepunt van hun reis. In de Dom van Keulen is nog altijd de grote Driekoningenschrijn te vinden en in Aken de prachtige gouden reliekschrijn van keizer Karel de Grote.

De hernieuwde interesse in bedevaarten kan voornamelijk worden toegeschreven aan het feit dat de Raad van Europa in 1987 een aantal Culturele Routes in het leven heeft geroepen. Het eerste project was de route naar Santiago de Compostela, die mensen weer bewustmaakte van de geweldige reizen die eeuwen geleden werden gemaakt. Als gevolg hiervan klinken er weer voetstappen van pelgrims op de wandelpaden van Europa.

Voor een groot deel van de mensen die tegenwoordig een pelgrimstocht ondernemen, is de keuze voor de eenzaamheid van de wandelpaden er een die ze heel bewust hebben gemaakt. Ze maken de pelgrimsreis als een bevestiging van hun geloof of als een tijdelijke onderbreking van het leven in een wereld die steeds meer en grotere eisen aan hen stelt.

Ik verafschuwde het dan ook dat de vele luidruchtige, met selfiesticks zwaaiende toeristen zo weinig respect konden opbrengen voor de mensen die geknield zaten te bidden of zich in stille bezinning neerbogen voor het icoon van de maagd Maria. Gelukkig zijn de meeste kathedralen al vroeg in de ochtend open, en dat is dan ook de beste tijd om te genieten van de absolute stilte en de tijdloze atmosfeer van onze grote bedevaartsoorden.

Wil je meer lezen over Heilige plaatsen?