None

Meindert Dijkstra: een alternatief geschiedverhaal

Slotwoord boekpresentatie van Palestina en Israël door Meindert Dijkstra

Net zoals Willem Jan Otten raakte ik al vroeg in mijn leven onder de indruk van de woorden van de Grootinquisiteur gesproken tot Jezus in het boek van Dostojewski, De Gebroeders Karamazov : “Waarom komt u ons hinderen?”
U weet, Jezus verschijnt ten tonele om voor een enkel ogenblik zijn volk in Sevilla te bezoeken, waar de dag ervoor honderd ketters meest Joden zijn verbrand. De grootinquisiteur beveelt zijn wacht die man te grijpen en men brengt de gevangene naar een duistere cel in de kelders van de Inquisitie. De oude inquisiteur betreedt de gevangenis en spreekt Jezus aan. In een lange aanklacht verwijt hij hem dat hij met zijn woorden en eisen de mensheid vroeger in diepe vertwijfeling heeft gebracht. Maar – zo eindigt hij – u hebt het recht niet om nog iets toe te voegen aan uw woorden van vroeger. Waarom bent u ons komen hinderen? Morgen zal ik u tot de brandstapel veroordelen en laten verbranden als de ergste ketter.

Een alternatief geschiedverhaal

Ik heb geprobeerd in mijn boek op basis van de bekende feiten een alternatief geschiedverhaal te schrijven. Een verhaal waarin ook de verliezers, de verzwegen deelnemers, de verloren volken en culturen in de Bijbel hun plek terug krijgen. De mensen, die er altijd zijn blijven wonen in een soort eeuwige anonimiteit, de dalles… Mensen ter plekke, die de geheiligde traditie vasthielden en de hoop niet verloren, joden, christenen en moslims.
Wanneer het idee om dit doen precies ontstond is moeilijk te zeggen. Misschien wel in die discussie met Palestijnse en Egyptische studenten aan het Seminarie in Caïro, die Arabisch sprekend het verschil tussen Filistien/Filistijnen toen en Filistien/Palestijnen vandaag moeilijk uit elkaar konden houden. Die soms echt worstelden met een historisch identiteitsprobleem, waarmee ze opgezadeld werden door westerse christenen: hoe voelt het om bij een volk te horen dat de Israëlieten vroeger zo heeft onderdrukt?
Ik denk echter dat het een mop was, die ik in 2006 hoorde op de conferentie van Sabeel “The forgotten faithful” (Jeruzalem), die mij definitief op dit spoor zette. “Een Amerikaan ontmoet een modern geklede vrouw in Jeruzalem. Ze raken aan de praat en ze vertelt hem dat ze Palestijns christen is. O, u bent christen? Wanneer bent u of uw familie dan tot het christendom bekeerd? Ze denkt even na en zegt: dat zal iets eerder dan de apostel Paulus zijn geweest.”
Ja u lacht, maar heeft u zich wel eens afgevraagd waarom we zo vanzelfsprekend accepteren dat de Joden in Israël vandaag nazaten zijn van de tijdgenoten van Jezus, de profeten en misschien wel van David, maar denkt u dat een Palestijnse christin een grap maakt als zij zegt nazaat van de oudste gemeente van Jeruzalem te zijn?

Mensen hebben geschiedenis nodig

Ik heb tijdens het schrijfproces van mijn boek me vaak afgevraagd. Wie zit hier eigenlijk op te wachten. Loop je niet de kans dat veel mensen die zijn opgegroeid met het oude vertrouwde verhaal van Israël en de Filistijnen na het lezen van jouw verhaal zullen zeggen: Waarom komt u ons hinderen? Waarom moet je iets anders toevoegen aan het bekende verhaal?
Mensen hebben geschiedenis nodig. Geschiedenis schept bestaan en identiteit. Ontneem een volk zijn geschiedenis en erfgoed en je ontneemt ze hun bestaan. Geschiedenis heeft ook mensen nodig. We zijn voor zover ik weet de enige diersoort op aarde die aan geschiedschrijving doet. Die het verhaal van vroeger doorvertelt om te weten wie hij of zij is en waar we vandaan komen, maar ook om aan anderen te laten weten wie wij zijn. Wij kunnen de geschiedenis niet veranderen, maar misschien kunnen we nog wel wat aan de toekomst veranderen.
Palestijnen hebben net zo goed een geschiedenis en het daarbij behorend erfgoed. Ze hebben dus ook iemand nodig die erover schrijft. Zeker als het soms letterlijk dreigt bedolven te raken onder het dominante geschiedverhaal van het moderne staat Israël dat zijn verhaal ook onderbouwt met behulp van Palestijns erfgoed opgegraven uit het Palestijnse bodemarchief. Als het de geschiedwetenschap dient en in goed overleg gebeurt is daar niets mis mee, maar als er een politiek instrument van wordt gemaakt om het bestaan van anderen te ontkennen, is er iets grondig mis. Dan moet de verzwegen geschiedenis opnieuw verteld worden.

Waarschuwingen zijn er genoeg geweest

Ik verwacht geen wonderen van mijn boek. Wel hoop ik op een beetje begrip. Ik bied in mijn boek geen pasklare oplossing aan voor het Israëlisch-Palestijnse conflict. Ik hoop wel dat mensen iets van de geschiedenis willen leren en dat de geschiedenis een weg wijst dat het ook anders kan in het Heilige Land. Dat het land alle eeuwen door meer heeft geduld van en geduld heeft gehad met de mensen die er woonden, dan de mensen die er nu wonen met het land. Waarschuwingen zijn er genoeg geweest.
Ik citeer er nog even twee, één van een Palestijn Nassif Bey al-Khalidi: “Wees voorzichtig, heren zionisten, regeringen verdwijnen, maar volken blijven” en de ander van een Jood, baron Edmond James de Rothschild (1934) in een brief aan de Volkenbond dat “de strijd om een einde te maken aan het fenomeen van de wandelende Jood, niet als resultaat de creatie van de wandelende Arabier mag hebben”.

Een veelzijdig en mooi vak

Rest mij nog degenen te bedanken, die me hielpen dit boek te schrijven en die kritisch hebben meegelezen. Eén ervan noem ik apart met name: Henri Veldhuis, die ons afgelopen zomer plotseling ontviel. Zijn gedachtenis moge ook in mijn boek tot zegen zijn. Eigenlijk had ik het liefst Naim Ateek het eerste exemplaar van mijn boek overhandigd… maar hij kan het nog niet lezen. Hopelijk komt er een dag dat het wel kan, maar ik bied nu alvast een exemplaar aan aan Kairos-Sabeel Nederland in de hoop dat het verhaal verder komt.
Gelukkig zijn mijn vrienden Karel Vriezen, Jan Slomp, Jan den Hertog, mijn echtgenote Yolanda Voorhaar en mijn uitgever Nico de Waal er vandaag bij. Dank ook aan Klaas Spronk en Gert van Klinken, die mij hielpen deze presentatie vandaag alhier te verzorgen en enkele kritische noten kraakten. Janneke Stegeman en Dineke Houtman, die ieder vanuit hun bewogenheid, bevlogenheid en expertise hun licht lieten schijnen over mijn boek.
Wat een veelzijdig en mooi vak hebben we toch als theologie samen en zeker hier in de entourage van een simplex ordo, de orde, waarin ik zelf theologisch opgroeide in Kampen en waarin geloof en wetenschap nog altijd on speaking terms zijn. Vandaar ook dat ik juist in deze entourage niet stop bij het Kyrie-eleison aan het eind van mijn boek, maar juist dank breng aan de Eeuwige wiens barmhartigheid geen einde kent en tenslotte de lof uitspreek zoals het een messiasbelijdend gelovige betaamt: Lof zij u Christus, amen

Palestina en Israël – Meindert Dijkstra

Een verzwegen geschiedenis

Dit boek is een wetenschappelijke historische studie over de onbekende geschiedenis van Palestina en Israël vóór de stichting van de staat Israël in 1948. Het is een verzwegen geschiedenis van winnaars en verliezers in hetzelfde land, van de 13e eeuw voor Christus tot aan de Eerste Wereldoorlog.
Dit boek helpt te begrijpen waarom de Palestijnen, wat ook hun herkomst is geweest, al eeuwenlang geworteld zijn in hun erfgoed Palestina en nog altijd recht hebben op een eigen land, volk en staat.