Prof. dr. W. van Vlastuin: Debat tussen Gomarus en Arminius is van eeuwigheidsbelang

Het debat tussen Gomarus of Arminius is een debat van eeuwigheidsbelang. Dat betoogde prof. dr. W. van Vlastuin 15 september op het symposium van Protestants Nederland te Hasselt naar aanleiding van 400 jaar Synode van Dordrecht. Hij belichtte daar de historische context van Dordt.

Het debat kwam niet uit de lucht vallen.

Al tientallen jaren waren er spanningen in de kerk van Nederland. In 1572 richtte Coornhert zijn kritiek op de calvinistische godsleer. Volgens hem maakte deze leer van God een tiran. Later vertolkte hij ook zijn kritiek op de leer van de erfzonde. 

In 1587 weigerde de kerkenraad van Gouda de Heidelbergse Catechismus te laten bepreken, omdat dit de geestelijke vrijheid zou belemmeren. In 1592 publiceerde ds. Herberts uit Gouda zijn bezwaren tegen deze catechismus, waarbij het ging om bezwaren tegen de leer van de erfzonde, de verzoening en de rechtvaardiging. De kritiek op de belijdenis en de binding daarin werd ook vertolkt door de predikanten Coolhaes uit Leiden en Duifhuis uit Utrecht.

Tegen deze achtergrond speelde de strijd tussen Gomarus en Arminius.
(…)

De strijd tussen goed en kwaad in de natuurlijke mens.

Toen in Nederland de infralapsarische opvatting over de verkiezing naar voren kwam, vroeg men aan Arminius om hier een weerwoord op te schrijven. Daarom verdiepte hij zich nader in de verkiezingsleer van zijn leermeester. Het gevolg ervan was dat hij niet alleen moeite kreeg met het supra-lapsarisme, maar ook met het infra-lapsarisme. Ook al had Arminius zich niet uitgesproken over zijn diepste overtuigingen, Gomarus was niet gerust op zijn benoeming tot hoogleraar in Leiden. Hij had gehoord van diens prekenserie over de Romeinenbrief in Amsterdam.

Arminius had in deze prekenserie betoogd dat de geestelijke strijd in de tweede helft van Romeinen 7 geen betrekking had op de gezonde gelovige, maar op de strijd tussen goed en kwaad in de natuurlijke mens. Ook zijn uitleg over Romeinen 9 riep vragen op, omdat hij Jacob en Ezau zag als vertegenwoordigers van volkeren. De Ezau-categorie zou dan de zaligheid in de werken zoeken en de Jacob-categorie zou de zaligheid door het geloof begeren. Het zou dan gaan om de verkiezing van gelovigen, zodat de persoonlijke verkiezing tot het geloof verbleekte. Een gesprek tussen Gomarus en Arminius haalde de kou echter uit de lucht, zodat Arminius in Leiden tot hoogleraar kon worden benoemd.

Onraad ruiken

Er kwam opnieuw onrust toen laatstgenoemde in 1604 een disputatie over de verkiezingsleer organiseerde. De stellingen gingen op het randje van de gereformeerde theologie, omdat hij wel veel sprak over het geloof, maar niet over de verkiezing tot het geloof. Omdat hij toch beleed dat God voorgenomen had zondaren het geloof te schenken, kon de stelling goed worden uitgelegd. Dat was ook het oordeel van Trigland. Als dit de enige opmerking bij Arminius was, had men zijn inzichten ‘lichtelijk hebben konnen ten besten duyden’. Gomarus rook echter onraad en liet supralapsarische stellingen door zijn studenten verdedigen.

Lees hier meer over de strijd.

– Prof. dr. W. van Vlastuin

Prof. dr. W. van Vlastuin is een Nederlands theoloog en dominee. Hij is rector van het Hersteld Hervormd Seminarie en hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam en predikant binnen de Hersteld Hervormde Kerk.

Protestants Nederland

Dit is een verkorte versie van het artikel dat verschijnt in het novembernummer van Protestants Nederland, dat geheel gewijd is aan 400 jaar Synode van Dordrecht. Andere bijdragen in dat nummer zijn van prof. dr. H. J. Selderhuis en prof. dr. W. Verboom.  
Abonneer je hier: www.protestantsnederland.nl

Misschien vindt u de volgende titel ook interessant:

De Dordtse leerregels – dr. W. Verboom

Een hertaling van het belijdenisgeschrift

In De Dordtse Leerregels heeft dr. W. Verboom dit belijdenisgeschrift uit 1619 hertaald en voorzien van kanttekeningen. In dit belijdenisgeschrift staat de leer van de uitverkiezing centraal en wordt de leer van de Remonstranten bestreden. Het is nog steeds inhoudelijk van grote waarde, maar bij velen onbekend. In 2018 is het 400 jaar geleden dat in Dordrecht de belangrijkste Nationale Synode uit de Nederlandse kerkgeschiedenis plaatsvond. Deze synode nam het initiatief voor het opstellen van de Dordtse Leerregels.

N.a.v. De Dordtse leerregels | dr. W. Verboom | Uitgeverij KokBoekencentrum | Als paperback