‘Spreek tot hen een vriendelijk woord’

Respect voor ouderen vormt een essentiële waarde in de islamitische traditie. Deze waarde is geworteld in de Koran en de Sunnah van de profeet Mohammed. Het herinnert ons aan het belang van zorg, eerbied en dankbaarheid tegenover de oudere generaties. Zelfs in de uitdagingen van het moderne leven blijft deze waarde voortbestaan.

Je zegt geen ‘foei’ tegen je ouders; je toont hen gehoorzaamheid en zorgt voor hen, vooral wanneer ze ouder worden. ‘Het paradijs ligt aan de voeten van je moeder’, en ‘wie jou een nacht voor is, is je met wijsheid voor.’ Oudere mensen buiten je familie spreek je aan met ‘oom’, ‘tante’ of zelfs met ‘moeder’. Deze en andere normen en waarden met betrekking tot respect voor ouderen hebben mijn opvoeding in Marokko diepgaand gevormd. Ook in Nederland zijn deze normen en waarden niet verloren gegaan; binnen mijn familie ben ik ‘ome Foad’ voor alle neefjes en nichtjes, en daarbuiten word ik door onbekende jongere moslims met ‘oom’ aangesproken, uit respect voor mijn grijze haren.

Bijzondere status

De Koran leert ons dat ouders en ouderen met het grootste respect moeten worden behandeld. In Soera Al-Isra (17:23) staat: ‘En jouw Heer heeft verordend dat jullie niemand anders dan Hem aanbidden, en goedheid betrachten jegens de ouders. Wanneer een van hen of beiden de ouderdom bereiken, zeg dan nooit ‘foei’ tegen hen en snauw hen niet af, maar spreek tot hen een vriendelijk woord.’ Dit vers benadrukt het belang van vriendelijkheid en respect voor ouderen, niet alleen in daden, maar ook in de communicatie met hen. De nadruk op beleefdheid en zorgzaamheid weerspiegelt de bijzondere status van moslimouderen, die voortkomt uit hun levenswijsheid, ervaring en nabijheid tot God.

Vanwege deze status worden ouderen ook bij de familie betrokken door hen te raadplegen voor advies, al hoeft dit advies niet altijd gevolgd te worden. Naast het geciteerde vers zijn er talrijke andere verzen en uitspraken van de profeet Mohammed (vrede zij met hem) waaruit moslims inspiratie halen met betrekking tot omgangswaarden en normen in de familie en de samenleving.

Spanningsveld

Echter, in onze dynamische samenleving, zowel in het Westen als in de landen van herkomst, kan het moeilijk zijn om deze islamitische waarden volledig te handhaven. Veel moslimgezinnen, vooral in westerse landen, ervaren een spanningsveld tussen de zorg voor hun ouders en de eisen van het moderne leven. Als voorbeeld van dit spanningsveld zie ik als professional dat kinderen hun ouders graag thuis willen verzorgen, maar dat de druk van werk, gezin en carrière dit vaak uitdagend maakt. Toch blijft de wens om zorgbehoevende ouders binnen de familie te houden sterk aanwezig. Wanneer families noodgedwongen hun oudere dierbaren in een zorginstelling plaatsen, proberen ze hen zoveel mogelijk te omringen met de zorg en aandacht die ze gewend waren in de thuissituatie.

---