Pastoraat aan singles

Basisinformatie en tips

Een alleenstaande of alleengaande is, volgens Van Dale, iemand die geen partner heeft, alleen woont en in het eigen dagelijks onderhoud voorziet. Dat kan iemand zijn die vrijgezel is (nog niet gehuwd), maar ook iemand die eerder gehuwd was maar nu gescheiden of weduwe/weduwnaar.
Het begrip ‘single’ wordt vooral gebruikt voor iemand die geen partner heeft, onafhankelijk van de leefsituatie. Het Centraal Bureau voor Statistiek gebruikt het woord ‘alleenstaande’ voor mensen die een eenpersoonshuishouding voeren, ongeacht hun burgerlijke status.

Elke situatie is natuurlijk anders. Of iemand ervoor kiest om alleen te wonen of er door het leven toe gedwongen wordt, of je jong bent of oud, bemiddeld of arm, met veel contacten of geïsoleerd, maakt nogal verschil. Toch heeft degene die alleen woont iets eigens: de vrijheid om onafhankelijk eigen keuzes te maken. Vrijheid betekent ook het herkennen van grenzen en brengt verantwoordelijkheid met zich mee. De vrijheid van een single om de eigen grenzen te bepalen en verantwoordelijkheden aan te gaan vergt een behoorlijke, geestelijke kracht en een standvastigheid die er niet om liegen.

Singles hebben nog steeds te maken, ook in zichzelf, met oude vooroordelen die hun manier van leven wegzetten als onvolledig: lijdend aan een manco, eenzaam, snakkend naar een partner. Natuurlijk kent het leven als single zo zijn problemen, maar ook een leven samen met een partner  brengt problemen met zich mee. En als je als single al naar een partner verlangt, ben je niet per se wanhopig…

Een kring van vier of vijf mensen als intieme vrienden/vriendinnen is voldoende om elkaar warmte, veiligheid en tederheid te geven. Daar omheen draaien andere cirkels van vrienden en kennissen die minder dichtbij maar wel van belang zijn. Dat geldt voor iedereen. Maar hier ervaren singles een pijnlijk fenomeen. Zodra een bevriende persoon of zelfs een intieme vriend vaste verkering krijgt, verdwijnt hij of zij vaak grotendeels uit beeld en wijdt de overgrote meerderheid van zijn tijd aan de nieuwe, vaste relatie. Op de uitzonderingen na, blijken de wereld van de koppels en de wereld van de singles twee aparte werelden te zijn. Vrouwen hebben hier meer last van dan mannen. Weduwen en gescheiden vrouwen weten maar al te goed hoe vriendschappen sneuvelen op het moment dat ze alleen komen te staan.

Wat betekent single zijn in onze maatschappij en cultuur?

In de westerse wereld is alleen wonen een sterk groeiende trend. Binnenkort zullen in de grote steden eenpersoonshuishoudingen in de meerderheid zijn. In 2060 zullen alleenwonenden 50% van de bevolking in grootstedelijk gebied vormen. Een belangrijke deel van deze groei komt op het conto van vrouwen boven 65 jaar. Hun aantal zal binnen 30 jaar verdubbelen.

De gevolgen voor de economie zijn reeds merkbaar:  huizenmarkt, winkelaanbod, culturele manifestaties, vakantievormen moeten zich wel aanpassen aan deze maatschappelijke verschuiving.

Toch worden alleenstaanden nog steeds geconfronteerd met vooroordelen en zijn gezinnen en samenwonenden financieel gezien beter af. Veel maatregelen werken nadelig uit voor alleenstaanden. Alleen wonen met financiële zorgen en zonder vangnet is een hard gelag.

Single zijn in bijbels perspectief

‘In bijbels perspectief is de mens geen eenling, geen los individu, maar meervoud.’ Schrijft Archibald van Wieringen in De Bijbel theologisch. In de kerkgeschiedenis is dit vaak heel smal opgevat als: het huwelijk tussen man en vrouw is de bestemming van de mens. Wie single is en nooit getrouwd is geweest, mist dan zijn/haar ‘bestemming’.

Bijbels gezien valt dat breder op te vatten: neem bijvoorbeeld het beeld van de gemeenschap van christenen als één lichaam dat bestaat uit verschillende onderdelen of het beeld van mensen als ‘kinderen’ en God als ‘Vader’. Bovendien hoort bij het Bijbelse mensbeeld óók  de opvatting dat alle mensen gelijk zijn en voor God waardevol. Ieder mens is ‘beeld van God’.

In de leefwereld van het Oude Testament zijn in het algemeen huwelijk en kinderen krijgen een zegen, en is alleenstaand zijn eerder een last. Ook in de tijd en cultuur waarin de geschriften van het Nieuwe Testament ontstonden was alleenstaand zijn niet de ‘norm’. Maar lang niet iedereen was getrouwd of had een partner – ongetrouwd zijn werd ook wel gezien als toewijding aan en gave van God.

Welke rol spelen geloof en levensbeschouwing hierbij?

In de protestantse traditie werd het huwelijk van een man en een vrouw bestemming en norm. In veel kerkgemeenschappen is het dat nog. Het bestaan als single is de uitzondering, of: een probleem. Singles zijn zielig en zeker de jongeren onder hen moeten aan een (huwelijks)partner geholpen worden.

Aukelien van Abbema schreef een boekje over singles in de kerk en verzucht: ‘Laat een dominee eens over relaties in het algemeen preken, en niet over het huwelijk. Dan hebben alleenstaanden, ook weduwes of weduwnaren, er wat aan. Van een kerk verwacht ik bovendien dat ze singles omarmen en uitdragen dat je goed bent zoals je bent.’

Christiane Berkvens-Stevelinck heeft het over ‘het intieme van alleen leven’: ‘Mijn kinderen en mijn intieme vrienden zijn uiterst belangrijk voor mijn geluk, laten daar geen twijfel over bestaan. Maar mijn innerlijke evenwicht, mijn emotionele balans, de sereniteit die ik (op mijn goede momenten) ervaar, zijn er niet volledig van afhankelijk. Dankzij de liefde die ik ontvang en doorgeef, dankzij mijn vertrouwen in God, voel ik me, in m’n eentje, heel, met de warmte en de veiligheid die intimiteit kenmerken.’

Do’s en don’ts

• Ga er nooit van uit dat een single ‘smacht’ naar een partner
• Wees je bewust van de druk die op singles kan worden uitgeoefend en van de vooroordelen waar singles tegenaan lopen
• Zoek samen met de ander naar een harmonieuze manier van leven als dat blijkt te ontbreken: benadruk dat alleen leven talloze mogelijkheden biedt om balans en heelheid te ervaren

Meer weten

• Aukelien van Abbema, psycholoog, gespecialiseerd in daten, relatievorming, single zijn en de kerk. Zij schreef: Single in de kerk: de mythes en de mogelijkheden. Ark Media, 2012. Op de webpagina van dit boek is ook een bijlage te downloaden met praktische ideeën voor kerken & singles.
• Video van een toespraak van Aukelien van Abbema over singles in de kerk.
• Christiane Berkvens-Stevelinck, Het intieme van alleen leven. Spiritualiteit van de single, Meinema, maart 2017.
• Svend Brinkmann, Standvastig. Onder alle omstandigheden jezelf blijven. Levi 2016.
• Nathalie Leblanc, Solo. Waarom steeds meer mensen alleen wonen. De Bezige Bij 2014.
• Karin Ramaker, Gewoon single. Vooroordelen, misvattingen en andere ongemakken. Scriptum psychologie 2013.