Menu

None

De Bijbel leren lezen zoals Jezus dat deed

Daan Savert vertaalde het nieuwste boek van Richard Rohr, Spiritueel bijbellezen. Dat het voor hem niet eenvoudigweg een kwestie was van vertalen blijkt uit het interview. Savert zegt bijvoorbeeld: ‘Het heeft me vooral geïnspireerd de Bijbel er weer eens wat vaker bij te pakken. En om dat aandachtig te doen. Om er niet te snel een uitleg aan te geven, of conclusies te trekken, maar om op de woorden te kauwen, in het vertrouwen dat er dan een nieuw inzicht of inspiratie kan groeien.’ Lees het uitgebreide interview met Daan Savert hieronder.

Wat doe je in het dagelijks leven naast boeken vertalen en het beantwoorden van vragen?

Ik ben in de afrondende fase van de research master Theology & Religious Studies aan de VU. Daarvoor schrijf ik nu vooral heel naarstig aan mijn scriptie. Als dat eenmaal op z’n pootjes terecht is gekomen, ben ik afgestudeerd.
Verder ben ik kerngroepslid in de leefgemeenschap van het Jeannette Noëlhuis in Amsterdam Zuidoost. Hier leven we met iets meer dan twintig mensen bij elkaar rondom de kernwaarden van gastvrijheid, eenvoud, gebed en activisme. Een deel van ons heeft een Nederlands paspoort, en een deel van ons niet. Het huis is onderdeel van de Catholic Worker-beweging, die in het New York van de jaren ’30 opgericht is. Deze beweging staat in een christelijk-anarchistische traditie.
Ik ben ook een soort lekenprediker. Dat wil zeggen dat ik zo nu en dan voorga in kerkdiensten, terwijl ik wel als theoloog opgeleid ben, maar officieel geen bevoegdheid heb als predikant.

Wat dreef je tot het vertalen van de boeken van Richard Rohr?

Ik kwam het werk van Richard Rohr op het spoor nadat ik mijn theologiebachelor had afgerond. Zoals dat met veel theologiestudenten gaat, was er bij mij behoorlijk wat verwarring opgetreden over wat ik precies nog geloofde. Ik was thuisgeraakt in de taal van theologie, ik kon woorden hanteren om zinnig over God en geloof te spreken. Mijn handen en mijn hoofd stonden niet stil, maar innerlijk was er een soort leegheid ontstaan. Ik ben nooit een fervent ‘bidder’ geweest, maar het was er door de jaren alleen nog maar moeilijker op geworden. Toen ik kennismaakte met het werk van Richard Rohr bloeide er langzaam iets nieuws op. Hij leerde me dat ik het afbrokkelen van de beelden die ik had van God kon zien als een proces van groei en zelfs spirituele loutering. Dat innerlijke leegheid niet iets is om voor weg te lopen, maar juist een vruchtbare grond is om opnieuw verwonderd te raken. Ik had via mijn studie best het een en ander geleerd, maar het terrein van de mystiek was vreemd voor mij. Via Rohr kwam ik daarmee in contact. Zo is gebed opnieuw iets gaan betekenen in mijn leven. Niet meer vanuit een verwachting dat als ik woorden uitspreek of iets met de allerbeste intenties tot God richt er een bepaald resultaat moet volgen, maar vanuit een tot rust komen, in het besef dat die God in de diepste kern van mijn bestaan aanwezig is.

Wat voor uitdagingen zag je tijdens het vertalen van Spiritueel Bijbellezen?

Als je vertaalt, maak je altijd iets kapot. Dat kan niet anders. Daar ben ik altijd een beetje gestrest over. Ik ben me er altijd van bewust dat wanneer iemand anders de vertaling op zich zou nemen, het gewoon een heel ander boek zou worden, al blijft de titel hetzelfde. Je moet voortdurend balanceren tussen aan de ene kant het rechtdoen aan de originele tekst, en aan de andere kant de leesbaarheid in het Nederlands. Soms moet je bij een van die twee kanten iets inleveren. Die uitdaging is er dus altijd, en ook in dit geval, zeker omdat Rohr soms bijna een eigen taal spreekt. Het kan helpen om meerdere van zijn boeken gelezen te hebben of podcasts van hem te beluisteren, om beter te begrijp wat hij bedoelt met termen als ‘niet-dualistisch’, die in Spiritueel Bijbellezen voorbijkomen.
Een andere uitdaging bij dit boek vond ik het om vrede te sluiten met de titel in het Nederlands. Spiritueel Bijbellezen was de keuze van de uitgeverij. Ik vind de titel iets te wollig ­– een beetje in de categorie ‘liturgisch bloemschikken’ – terwijl de inhoud van het boek veel prikkelender is.

Wat vind je de meest inspirerende gedachte uit het boek Spiritueel Bijbellezen?

Rohr is er heel helder over dat de Bijbel op zichzelf genomen niet echt iets zegt, of juist heel veel dingen zegt, die elkaar ook nog eens tegenspreken. Zijn kernidee is dat je de Bijbel moet leren lezen zoals Jezus dat deed. Hij windt er geen doekjes om dat Jezus er niet voor terugschrok om soms rechtstreeks tegen de heilige teksten van zijn tijd in te gaan. Als je de Bijbel er zomaar bij pakt als handleiding voor je leven, pik je er vaak uit wat je toch al vond, of wat goed aansluit bij de traditie of de cultuur waar je onderdeel van bent. Zeker onder protestanten leeft nog weleens het idee van ‘Sola Scriptura!’: ‘alleen door de Schrift.’ Dat is een slecht en onmogelijk idee. Rohr werkt ook heel fraai uit dat je de Bijbel niet kunt lezen zonder zelf een spiritueel pad te bewandelen, dat wil zeggen de stilte in te gaan en je open te stellen voor de Geest voordat je leest. Daarin word je tot wel zelfonderzoek uitgenodigd: als ik denk dat de Bijbel mij iets te melden heeft, in hoeverre wordt dat dan gekleurd door mijn eigen agenda, emoties of vooroordelen

Heeft het vertalen van het boek je kijk op de Bijbel en het lezen ervan ook veranderd? Hoe?

Het heeft me vooral geïnspireerd de Bijbel er weer eens wat vaker bij te pakken. En om dat aandachtig te doen. Om er niet te snel een uitleg aan te geven, of conclusies te trekken, maar om op de woorden te kauwen, in het vertrouwen dat er dan een nieuw inzicht of inspiratie kan groeien.

Waarom zou men volgens jou Spiritueel Bijbellezen moeten lezen?

Men moet niets natuurlijk. Maar ik denk dat het boek voor veel mensen iets kan betekenen. Dan denk ik met name aan mensen die de Bijbel van kaft tot kaft letterlijk lezen, en denken dat ze precies snappen wat daar staat. En aan de mensen die juist niet zo goed meer weten wat ze met dat hele boek aan moeten – omdat ze niet meer geloven dat het boek ‘klopt’ of struikelen over taaie passages, waar we vandaag moreel gezien niet meer uit de voeten kunnen. Het zou zomaar kunnen dat mensen uit beide groepen na het lezen van dit boek de Bijbel met nieuwe ogen gaan bekijken.

Welk boek heeft er het meest voor gezorgd dat je bent wie je vandaag bent?

Dat zal ongetwijfeld het boek The Irresistible Revolution van Shane Claiborne (in het Nederlands vertaald met de titel Hoe Jezus de wereld op z’n kop zette) zijn geweest. Dat boek heeft zowel de keuze voor mijn opleiding als mijn woonplek beïnvloedt. Eigenlijk stelt Shane Claiborne een heel simpele vraag: wat als Jezus de dingen die hij zei, echt meende? Hij werkt dat uit met geweldige voorbeelden. Als je dat boek leest, kun je eigenlijk niet meer terug. Het is een diepgelovig boek, zonder dat het te vroom wordt, en diep activistisch, zonder dat het chagrijnig en prekerig wordt. Enorm verfrissend! Zeker als je bedenkt hoe ver een groot deel van de evangelische wereld in de V.S. van het pad is geraakt in het steunen van Donald Trump, realiseer je je dat zijn geluid enorm nodig is.

Waar ga je hierna mee bezig, nu de vertaling van Spiritueel Bijbellezen klaar is?

Ik moet als de donder mijn scriptie afmaken!

In Spiritueel Bijbelezen legt Richard Rohr uit hoe je de Bijbel kunt lezen op een heilzame en spirituele manier. Voorbeelden van slecht Bijbelgebruik zijn er helaas ook. Met de Bijbel in de hand zijn kruistochten ondernomen. Slavernij, apartheid en homohaat zijn goedgepraat met Bijbelteksten. Volgens Richard Rohr is er maar één manier waarop we de Bijbel kunnen lezen: de manier waarop Jezus de Schriften las. De Bijbel is een door de Geest van God geïnspireerde bundel teksten die alleen door spiritueel getransformeerde mensen kan worden verstaan. Rohr laat zien hoe je de Bijbel niet moet lezen en hij geeft puntsgewijs de kenmerken en voorbeelden van Jezus’ Bijbelgebruik.

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken