'Het verslag van een ontmoeting'

Woensdag­avond 14 november vond in het huis van de gemeen­schap van Sant’ Egidio in Amsterdam de presentatie van het boek Alles kan veranderen plaats. Dit is de Nederlandse uitgave van het boek van de stichter van Sant’ Egidio: Andrea Riccardi. Oud-minister prof. mr. dr. Ernst Hirsch Ballin, mw. Hilde Kieboom (vicevoorzitter van Sant’Egidio en verant­woor­de­lijke voor de Benelux) en mgr. Jan Hendriks gaven een inleiding.
In dit artikel kunt u de woorden lezen die mgr. Jan Hendriks (hulpbisschop van het bisdom Haarlem-Amsterdam) op deze avond heeft voorgedragen. Wij danken Jan van harte dat wij zijn tekst mogen publiceren op Theoblogie. Om het verslag met de foto’s van de presentatie erbij te bekijken kunt u hier klikken.
 

Sant’Egidio Amsterdam, Mozes en Aäron

Een ontmoeting

Het boek dat we presenteren, is het resultaat van een “vriendschappelijke ontmoeting”, zoals deze dialoog met de initiator van de gemeenschap van Sant’Egidio door de auteur in het voorwoord wordt genoemd. ”Dag, vriend”, zijn de woorden waarmee Andrea Riccardi zijn interviewer begroet. Het boek kun je dan ook lezen als het verslag van een ontmoeting. Maar, niet alleen als een verslag van de ontmoeting van de interviewer Massimo Naro met Andrea Riccardi. Talloze goede, vriendschappelijke, inspirerende ontmoetingen met mensen van allerlei achtergronden, levend in heel verschillende omstandigheden, in allerlei culturen van de hele wereld komen voorbij. Mede daardoor is dit boek een kostbare beschrijving geworden van het levende en zich ontwikkelende charisma van de gemeenschap van Sant’Egidio, die – volgens Andrea Riccardi – meer zichzelf is geworden naarmate ze gegroeid is in ontmoeting en vriendschap.
Daarin is Sant’Egidio tegendraads: tegen de stroom in van een tijd die als ‘Ik tijdperk’ te boek staat. Als tijdperk van het individualisme, dat in zekere zin tot uitbarsting kwam in het revolutiejaar 1968. Tevens is dat het jaar waarin de gemeenschap van Sant’Egidio begon, nu dus vijftig jaar geleden. Andrea Riccardi daarover: “Door het stichten van een Gemeenschap gaan we al tegen de stroom in”. Alleen deze feit vertolkt al de hoop die in de titel van het boek is verwoord: “Alles kan veranderen!” We hoeven ons niet mee te laten gaan in de stroom van de tijd.

Het concilie van de dialoog

Dé grote inspiratiebronnen bij het initiëren van Sant’ Egidio waren voor Andrea Riccardi het evangelie en het tweede Vaticaans concilie, naast natuurlijk de gebeurtenissen van dat fameuze jaar 1968. Het concilie zag de Kerk als gemeenschap, waarin iedereen meetelde. Iedere gedoopte mededrager was van de missie van de Kerk. Het concilie schetste het beeld van een Kerk die open wil staan naar anderen, wil zoeken wat kan verbinden, die tot een respectvolle en vriendschappelijke dialoog wil komen binnen de Kerk, met andere christenen, andere godsdiensten, ja met heel de wereld. Voor paus Paulus VI was dit het concilie van de “dialoog”, die hij dan ook centraal stelde in zijn Encycliek Ecclesiam suam (6 augustus 1964).
 

Geen “wij”en “zij”

Voor Riccardi is “gemeenschap” niet een omheining of afbakening die mensen buiten houdt die er niet bij horen, maar onderscheiden, onderkennen en aannemen wat ons met een ander verbindt. Mij trof het verlangen dat Andrea Riccardi in het boek uitspreekt: de afstand zou gerelativeerd worden tussen hen die leden zijn van Sant’Egidio en degenen die dat niet zijn.
Dat sluit heel sterk aan bij de spiritualiteit van paus Franciscus, die eveneens aandacht voor de armen in het hart van zijn zending heeft geschreven en gemeenschap zoekt, meer nadruk legt op wat verbindt dan op wat mensen gescheiden houdt. Het gaat de paus om mensen uit te nodigen om stappen te zetten naar Jezus Christus en het evangelie, meer dan om afgrenzen en afbakenen.

Grenzen vervagen

Dit komt volgens Andrea Riccardi eveneens tot uiting in de dienst aan de armen: het onderscheid tussen wie helpt en wie ontvangt vervaagt. Ook de inzet voor de armen is niet te zien vanuit een “wij” en “zij”. Het is niet zozeer een werk voor de armen als wel een werk met de armen. Paus Franciscus zei daarover toen hij in 2014 de gemeenschap bezocht: ‘Ik wens jullie toe dat er onder jullie hetzelfde mag gebeuren als wanneer we elkaar omhelzen: dat degenen die helpen verward worden met degenen die geholpen worden. Wie is de hoofdrolspeler? Beiden, of beter: de omhelzing’.
Bij de eerste grote kerstmaaltijd hier in de kerk, ontmoette ik vluchtelingen die net in Nederland waren. Alles was voor hen vreemd en nieuw. Vorig jaar ontmoette ik hen weer bij deze maaltijd, nu als vrijwilligers en medewerkers. Grenzen vervagen.

Besmettelijk

Dat grenzeloos gemeenschap-zijn – als ik dat zo mag zeggen – behoort tot het charisma van de Gemeenschap Sant’Egidio en tot de roeping en inspiratie die vijftig jaar geleden leidde tot het begin ervan. Sant’Egidio is besmettelijk: iemand ziet het, raakt ermee besmet en gaat zelf aan de gang. Degene gaat delen in de geest van de Gemeenschap: ‘Bouw met enthousiasme mee aan een betere wereld dan de huidige!’
Ik citeer Andrea Riccardi: “Soms vervalt men in elitaire vormen, in de idee van een gemeenschap van uitverkorenen, van zuiveren en van geharden. Het is de charme van een klein en overzichtelijk ‘wij’. Dat is volgens mij een groot probleem. Wij moeten ons hervormen en ons wortelen in het Woord van God, kortom ons steeds bekeren, maar tegelijkertijd ons nooit opsluiten in een gemeenschap van uitverkorenen. Laten we ons niet verschansen achter een ‘wij’, maar Jezus binnenlaten in ons persoonlijke leven, dat zich vervolgens ook openstelt voor de ander”.

Het gebed

In de Gemeenschap van Sant’Egidio staat het gebed voor de zieken centraal evenals het gebed voor de vrede; de Eucharistie, waarin de Heer zich aan ons geeft en zich met ons verbindt, in het midden van de gemeenschap als bron en hoogtepunt. Het is het gebed dat zich vertaalt in zorg voor de armen, in de vriendschap met de armen, die de meest vooraanstaande leden zijn van de Gemeenschap en van het volk van God.
Dienst aan de armen, vredesbemiddelingen, inzet voor de vrede, de scholen van de vrede, de gedachtenis van de martelaren van twintigste en eenentwintigste eeuw, de humanitaire corridors voor de vluchtelingen, de geest van Assisi, alles komt in dit boek voorbij; het is allemaal uitdrukking van de geest van gemeenschap; maar alles begint met het gebed; aan het gebed is het eerste hoofdstuk van het boek gewijd en dat gebed als bron en fundament komt eigenlijk in alle hoofdstukken op een of andere wijze terug. Want Sant’Egidio is een biddende gemeenschap en wie Sant’Egidio los ziet van het gebed, mist toch wel de kern.

School voor mens-zijn

Ik hoop dat ik met mijn woorden op geen enkele manier onrecht heb gedaan aan het mooie eigen charisma van Sant’Egidio. In dit boek kan iedereen deze inspiratie leren kennen. Ik hoop dat ik met mijn woorden duidelijk heb gemaakt dat “Alles kan veranderen” niet alleen interessant en inspirerend is voor degenen die zich bijzonder met Sant’Egidio verbonden voelen. Wie het boek leest, maakt niet alleen kennis met mooie en hoopvolle inzichten en initiatieven, genomen in een tijd waarin grenzen zich sluiten, er wordt afgebakend en uitgesloten. Maar, de lezer gaat binnen in een school voor mens-zijn, het gaat uiteindelijk om een fundamentele manier om in het leven te staan: wegduwend of verwelkomend, omarmend en uitnodigend om gemeenschap te vormen… Een Kerk die erop uit gaat.

Een broederlijke ontmoeting

In begin februari van dit jaar was ik in Rome voor een bisschoppen-ontmoeting van Sant’Egidio in het teken van dit vijftig jarig jubileum. Het was voor mij de tweede keer dat ik daaraan kon deelnemen. Ik vond de inleidingen inspirerend, op de eerste plaats die van Andrea Riccardi zelf en er was een middag die gewijd was aan de dienst aan de armen met de gemeenschap van Sant’Egidio. Dit keer was ik ingedeeld bij een taalschool voor vluchtelingen en migranten en er was zelfs gelegenheid om in gesprek te raken. Ook daar heb ik de sfeer van gemeenschap ervaren waarin de waardigheid van mensen tot haar recht komt.
De bisschoppen deden eenvoudig in die geest van gemeenschap mee. Deze dagen waren weer een gelegenheid tot mooie ontmoetingen met bisschoppen vanuit de hele wereld en de mensen van Sant’Egidio. Er was veel tijd voor uitwisseling, persoonlijk en tijdens de bijeenkomsten waarin ieder zijn ervaring deelde, we vierden samen de dagelijkse Eucharistie en namen deel aan het avondgebed van Sant’Egidio. Mij treft de broederlijkheid van de bijeenkomst, in een eenvoud, die tot gemeenschap brengt.
Er was ook een cadeau voor het vijftig jarig bestaan. Op straat voor de ingang van het huis van de gemeenschap was een beeld geplaatst: een bank als in een park waarop een dakloze ligt, die de wonde-tekenen van Jezus draagt; en er is een plaats vrij om erbij te kunnen  komen zitten.

Sant’Egidio in Amsterdam

Ik heb in de bijeenkomst in Rome gezegd dat ik blij ben en gelukkig dat Sant’Egidio in Amsterdam is, op deze centrale plek in de stad – nu al weer ruim vier jaar – om de vriendschap met de armen te beleven. Het is een teken in deze stad van wat en wie zou moeten tellen. Ik ben allen dankbaar die er aan hebben meegeholpen om dit alles mogelijk te maken en die dit mogelijk blijven maken. En ik ben alle mensen die hier met Sant’Egidio verbonden zijn, dankbaar voor hun dienst aan de armen, voor hun gebed en alle mooie initiatieven. Ik ben altijd weer blij hier te zijn.
Als ergens de geest van 1968 is neergedaald, is het hier in Amsterdam. Waar provo heeft gewoed, gebouwen werden bezet en rookbommen alles aan het gezicht onttrokken. De maatschappij – ons land – en deze stad zijn sterk geseculariseerd en individualistisch geworden. Maar, er zijn ook allerlei tekenen van hoop. Gemeenschappen brokkelen weliswaar af, sociale verbanden en onderlinge zorg en betrokkenheid worden minder. Dertien procent van de Amsterdammers van negentien jaar en ouder is zelfs ernstig eenzaam.
Juist in deze stad en in deze maatschappij is daarom – onder meer – het charisma van de Gemeenschap van Sant’Egidio een teken van hoop. Hoop dat de droom van een meer menswaardige samenleving levend houdt: Alles kan veranderen. Laten we met hoop kijken naar de wereld van morgen.
 
Van harte hoop ik dat de Nederlandse vertaling van het boek Andrea Riccardi en Massimo Naro veel lezers zal vinden en mensen zal inspireren in het beleven van het gebed, naastenliefde en vriendschap die de ziel zijn van Sant’Egidio.
 
– mgr. Jan Hendriks,
Hulpbisschop van het bisdom Haarlem-Amsterdam
 

Alles kan veranderen – Andrea Riccardi

 

 
In dit boek vertelt Andrea Riccardi over het werk van de wereldwijde Sant’Egidiogemeenschap. Hoe overleeft de solidariteit in tijden van globalisering? Kun je nog met hoop kijken naar de wereld van morgen? Daarover reflecteert Andrea Riccardi in dit interviewboek met theoloog Massimo Nero.
Alles kan veranderen geeft een indringend beeld van de spiritualiteit en de ervaring van Sant’Egidio: een halve eeuw vriendschap met de armen in de periferie van Rome en de wereld. De concrete naastenliefde, de kunst van het vrede stichten en een visionaire reflectie op de grote vraagstukken vormen een kompas voor de toekomst. In het geloof dat niets onmogelijk is.

Bestel het boek hier.

N.a.v. Alles kan veranderen | Andrea Riccardi | Uitgeverij KokBoekencentrum | Als paperback | Als e-book

'Het verslag van een ontmoeting'

Woensdag­avond 14 november vond in het huis van de gemeen­schap van Sant’ Egidio de presentatie plaats van het boek ‘Alles kan veranderen’. Dit is de Nederlandse uitgave van het boek van de stichter van Sant’ Egidio: Andrea Riccardi. In dit artikel kunt u de woorden lezen die mgr. Jan Hendriks (hulpbisschop van het bisdom Haarlem-Amsterdam) op deze avond heeft voorgedragen.