Een vreemde bekende: de hogepriester

Het tijdschrift ‘Schrift‘ biedt inzicht in de achtergronden van de Bijbel als historisch boek, als literair werk en als inspiratiebron voor kunst en cultuur. De onderwerpen van het tijdschrift betreffen Bijbelboeken, Bijbelse personen, plaatsen, gebeurtenissen en thema’s. Deze maand is er een oplage over de hogepriester verschenen. Wij willen u graag alvast een stukje uit het tijdschrift laten lezen.

Hogepriester: middelaar tussen God en mens.

In de Tora vertegenwoordigt de hogepriester Israël in de tempeldienst ten opzichte van God. Hij is een cultische figuur en kan niet los gezien worden van het offer. In latere tijden wordt hij een politiek figuur. En nog weer later wordt hij model voor hoe Jezus als een middelaar tussen God en mens fungeert. Een belangrijk bijbels personage dat nodig eens centraal moet staan in een aflevering van Schrift.

Schrift, oplage augustus

Bert Jan Lietaert Peerbolte heeft een mooi voorwoord geschreven voor de nieuwste oplage van Schrift. Hierin vertelt hij wat er in het tijdschrift aan bod komt en vertelt hij een stukje over de hogepriester. Wie is dat nou eigenlijk? Wat deed de hogepriester en hoe schrijven verschillende Evangeliën over hem? In het tijdschrift vindt u de antwoorden. Hieronder kunt u alvast het voorwoord lezen.

Ten geleide

De hogepriester is een vreemde bekende. Hij wordt beschreven in de Tora, was de gezaghebbende leider van de tempel in Jeruzalem tot in de eerste eeuw en speelt een rol in het proces tegen Jezus in de vier canonieke evangeliën. Aan de andere kant is hij ons vreemd. Leider van een instituut dat al tweeduizend jaar niet meer bestaat en verantwoordelijk voor de organisatie van het cultische hart van Israël, tot dat hart ophield te kloppen in het jaar 70. Wie is deze hogepriester? En hoe spreekt de Bijbel over hem? Dit themanummer belicht een belangrijke figuur die voor de meeste Bijbellezers vooral een onbekende is.

We zetten in bij de rol van de hogepriester en het Sanhedrin bij de dood van Jezus. Hoe schrijven de verschillende evangeliën over hem? Welk beeld rijst hieruit op? Het materiaal uit de evangeliën weerspiegelt een christelijke interpretatie van de verhoudingen van de eerste eeuw, zo zal blijken, die wellicht niet ver af ligt van de werkelijke machtsverhoudingen in de eerste eeuw. De centrale positie van de hogepriester in de cultus van het oude Israël werd vooral gemarkeerd doordat hij de enige mens was die, eenmaal per jaar, het Heilige der Heilige binnen mocht gaan: op Grote Verzoendag. Hoe zag de rituele taak van de hogepriester eruit? Eveline van Staalduine-Sulman wijdt haar bijdrage aan deze vraag.

Harm van Grol analyseert en vertaalt een gedicht uit Jezus Sirach, hoofdstuk 50, als poëtische lofzang op de hogepriester en Jan Willem van Henten belicht de meer politieke rol van de hogepriester in de Makkabese crisis van de jaren 160 voor onze jaartelling. Klaas Spronk denkt vervolgens verder na over de verhouding van religieuze en politieke macht bij geestelijk leiders en verwoordt de paradox: een geestelijk leider die goed met macht kan omgaan, is iemand die in staat is van die macht af te zien.

De cultische rol van de hogepriester raakt aan een andere vraag, namelijk die naar het offer als religieuze handeling. Gerard van Broekhuizen analyseert het offer vanuit de optiek van René Girard. Hij stipt aan dat de cultische vorm wellicht verdwenen is, maar het verschijnsel zelf niet.

In de laatste twee artikelen staan nieuwtestamentische toepassingen van de figuur van de hogepriester centraal. Bernice Brijan schrijft over de brief aan de Hebreeën, waarin Jezus wordt gepresenteerd als hogepriester naar de orde van Melchizedek. En Sam Goyvaerts analyseert het gebed van Johannes 17, dat sinds de 16e eeuw bekendstaat als het ‘hogepriesterlijk gebed’.

Het beeld dat uit al deze bijdragen oprijst, is dat de hogepriester een haast archetypische figuur is in de bijbel die als middelaar tussen Jhwh en de mens instond. Juist daardoor kwam hij model te staan voor Jezus, van wie de christenheid vanaf dag één hetzelfde gelooft. De feitelijke invulling van de functie van de hogepriester kon deze symbolische betekenis niet teniet doen.

– Bert Jan Lietaert Peerbolte

N.a.v Schrift augustus 2018 | Schrift | Uitgeverij Kok | Nummer augustus | Losse nummers 

Een vreemde bekende: de hogepriester

Deze maand is er een oplage van het tijdschrift ‘Schrift’ over de hogepriester verschenen. Wij willen u graag alvast een stukje uit het Schrift laten lezen.