Geloof communiceren: hoe doe je dat? – door Evert van der Veen

Het woord apologetiek klinkt wat ‘ouderwets’. In de begintijd van het christendom was het een belangrijk gegeven binnen de groeiende kerk waarin christenen zich met redelijk klinkende argumenten verdedigden tegen de kritiek van buitenstaanders. Geloven was in hun ogen een vreemd iets dat tegen alle redelijkheid indruiste. Zo ontstond deze vorm waarin christenen zochten naar een acceptabele basis voor hun geloof die door anderen dan wel niet werd overgenomen maar in elk geval als rationeel aanvaardbaar werd beschouwd.

Het tekent onze tijd dat er een handboek apogoletiek verschijnt waarin die oude vorm terugkeert. Wij ervaren in toenemende mate dat christelijk geloof iets van een minderheid wordt. Kerken liggen onder vuur en doen krampachtige pogingen om bij de tijd te blijven en mensen te boeien in hun zoektocht naar meer eigentijdse vormen.
‘Wees steeds bereid om u te verantwoorden’. Die woorden uit 1 Petrus 3: 15 vormen de klassieke basis voor apologetiek. De verdedigende, argumenterende toon van vroeger heeft vandaag – terecht – plaats gemaakt voor het gesprek, een meer open en eigentijdse vorm van communicatie.
Apologetiek kan als een voorstadium van evangelisatie worden beschouwd waarin wordt uitgelegd en toegelicht. Er wordt van de ander niet direct gelovige instemming verwacht maar wel de nodige ruimte om christen te zijn. Dan zou er in onze tijd al veel bereikt zijn!
Die richting wijst dit boek ook: ‘Een ruwe werkdefinitie van evangelisatie kan zijn: ‘iemand uitnodigen christen te worden’. Apologetiek is dan: ruimte maken voor die uitnodiging zodat de kans op een positieve reactie groter wordt’ 
Het boek zet terecht in met een verkenning van de huidige cultuur want dat is wel de context waarbinnen alles gebeurt. Mooie en inspirerende voorbeelden zijn de preek van Petrus op Pinksteren en Paulus’ betoog op de Areopagus in Athene. Contact met mensen is de kern.
Jammer vind ik in dit verband dat in de vertaling het woord ‘publiek’ is gekozen. Dat doet mij teveel aan een theater denken waar mensen een voorstelling bijwonen. Hier is er voornamelijk eenrichtingsverkeer en dat is nu net niet de bedoeling in het geloofsgesprek waarin het gaat om groeiend begrip van de ander voor het feit dat iemand gelooft zoals dit citaat op pagina 84 laat zien:
‘De redelijkheid van het geloof aantonen betekent niet zozeer dat elk artikel van het geloof bewezen wordt, maar dat je goede gronden kunt laten zien om te geloven dat die artikelen geloofwaardig en betrouwbaar zijn – bijvoorbeeld door te laten zien dat het christelijk geloof onze waarneming en ervaringen begrijpelijk maakt’.
Het boek is in de eerste plaats een theoretische doordenking en heeft in die zin vooral een functie voor mensen die professioneel werkzaam binnen de kerk en daarbij ook veelvuldig met ‘andersdenkenden’ en ‘buitenkerkelijken’ in aanraking komen.
Het woord ‘handboek’ is dan ook goed op z’n plaats. Maar er worden ook aanzetten gegeven voor een praktische vertaling van de theorie. Thema’s als schepping, moraal en verlangen naar God bv. worden bondig neergezet. In feite zou dit boek een praktisch vervolg nodig hebben waarin meer elementaire aspecten van het christelijk geloof vanuit apologetisch gezichtspunt worden uitgewerkt.
Dan kom je op het terrein van geloofscursussen die momenteel populair zijn en vanuit diverse achtergronden worden aangeboden; sommige hebben wel oog voor de apologetiek. Wie in dit boek die concrete antwoorden verwacht, zal niet vinden wat hij zocht want dit handboek staat met name stil bij de voorvragen en vormt zo een waardevolle bezinning die in een theologische opleiding goed op z’n plaats is. In feite kan de huidige generatie theologiestudenten er niet zonder!

Alister McGrath: Handboek apologetiek. Communicatie van het christelijk geloof. Boekencentrum Zoetermeer, 219 pag. gebonden, € 21,50