Helder moment
Slapeloze nachten zijn geen pretje. Je kunt er tegenop gaan zien om je hoofd op het kussen te leggen, alleen te zijn met je gedachten, hoop en wanhoop zonder afleiding. Soms komen flarden van een avondgebedje dat je vroeger leerde weer boven: Ik ga slapen ik ben moe, ‘k sluit mijn beide oogjes toe. Heere houd ook deze nacht, over mij getrouw de wacht. Ervaringen van benauwdheid én verlichting vormen de existentiële kern van het avondgebed. In de Keltisch-christelijke traditie kent men het cirkelgebed: Circle me, Lord. Keep light near and darkness afar. Omring mij, bewaar het licht om mij heen en hou het duister ver van mij.
DIEPER
De nacht heeft een mens ook wat te geven. Overdag kun je over dingen heen leven. Soms voel je in de stilte van de nacht beter hoe iets echt voelt: waar je verzet zit en je weerstand, je boosheid en verdriet. Dan kun je op een diepere laag komen; alsof er iets anders wakker wordt in je, iets dat dragend is in plaats van dreigend. Als iemand zegt dat hij of zij nooit ergens van wakker ligt, geeft dat toch ook te denken? Ik heb zelf afgelopen jaar mijn portie aan onrust en narigheid gehad en las wanneer ik wakker werd in het holst van de nacht uit het boek Job. Job, die geteisterd wordt door pijn, ziekte en verlies; en God hierover ter verantwoording roept. Als God zwijgt, zegt een van Jobs vrienden op een helder moment dat God wel antwoordt, op meer dan één manier zelfs, alleen merkt de mens het niet op: ‘In de dromen en visioenen van de nacht, in de tover van de diepste slaap, of wanneer hij ligt te sluimeren, opent God de oren van een mens en laat hem schrikken -een waarschuwing.’ (Job 33,15).
ZO IS HET ECHT
Stille nacht: stilte, schemertijd. Soms kiert een begin van overgave, van loutering door de zwarte gaten van de nacht. Zo’n moment dat de hemel de aarde raakt en er ruimte komt voor wat echt is en wat er voor jou werkelijk, onvoorwaardelijk en onoverkomelijk toe doet. Zo’n moment dat het met een grote klaarheid tot je doordringt dat het zo is en niet anders. Dat dit mogelijk niet is zoals je wilt en het dat ook niet meer gaat worden. Wat was, is voorgoed voorbij maar je weet, hoe jammer en soms ronduit schandelijk ook, dat dit niet het laatste is. Een vriendin stuurde me een mooie kaart met een tekst van de ‘moderne Job’ uit het Warschause getto, Josl Rakover: Ik geloof in de zon ook als hij niet schijnt. Ik geloof in de liefde ook als ik haar niet voel. Ik geloof in God ook als Hij zwijgt. Soms weet je dan wat je de volgende morgen te doen staat. Hier kan ik niet meer achter terug. Zo ga ik verder. Net alsof er weer bodem is, grond om op te staan, en ook jij je veerkracht en levenslust ten slotte zult hervinden. Zo’n ervaring helpt je door dagen van verdriet, ziekte en tegenslag.
VERKWIKKEND
Stille nacht – om je aan over te geven in het vertrouwen dat de nacht je goed kan doen, je zelfs kan verkwikken. Dat de nacht vanaf het begin bedoeld is door de Schepper om te rusten, los te laten, je over te geven. Dat vandaag vandaag was, dat je deed wat je kon. Je zo steeds meer de kunst eigen maken om bij de dag te leven en te ontspannen. Omdat er morgen een nieuwe dag zal zijn, maar dan wel met ook voor jou nieuwe kracht en mogelijkheden. Het oude avondgebedje Ik ga slapen, ik ben moe kent niet voor niets nog een aantal andere regels: Geef ons allen nieuwe kracht, door de rust van deze nacht. Doe mij dankbaar en gezond, opstaan in de morgenstond.
Goede nacht, goedemorgen, goede moed!
Gerke van Hiele is predikant van de Arboretumkerk in Wageningen.