Interview met Jan Schonewille
Rent-a-Priest is een stichting. Predikanten en (gewezen) priesters zijn lid. Het bevestigd of gewijd zijn (geweest) is een voorwaarde. De deelnemende pastores zijn verspreid over het hele land, protestant en katholiek. Gemiddeld wordt een paar keer per jaar een beroep gedaan op de pastor, meestal voor een huwelijk, soms een doop of een begrafenis. De mensen vinden Rent-a-Priest via de website. Ook kunnen Nederlanders die in het buitenland wonen een beroep doen op www.rentapriest.nl. Jan Schonewille is samen met zijn vrouw Marjan van den Berg de stichter van deze organisatie.
Op welke manier ben je betrokken geraakt bij het aanbieden van rituelen buiten de kerkelijke setting? Ik was in Frankrijk. Daar hebben we een huisje. Er wonen veel Nederlanders en ook zij hebben crisismomenten in hun leven en soms zou pastorale zorg goed zijn. Maar dat is niet zomaar voorhanden. Weer terug in Nederland was het nieuws dat meer dan 50% van de Nederlanders niet (meer) lid was van een kerk. We zagen een gat in de markt. We kunnen een Stichting opzetten, los van de kerk, waar mensen die niet kerkelijk betrokken zijn een beroep op kunnen doen. Dat was in 2005.
Volwassenendoop
Op een avond belde ze me op. ‘Ja, hallo, met Valerie. Spreek ik met de dominee van Rent a Priest?’ ‘Ja, dat klopt!’, antwoordde ik. ‘Nou, weet u, ik ben tot geloof gekomen en nu wil ik me graag laten dopen. Wanneer zou dat bij u kunnen?’ ‘Als je dat wilt, morgen!’, zei ik. ‘Meent u dat echt?’
En toen kwam haar verhaal. Ze was in aanraking gekomen met mensen die in Jezus van Nazaret geloofden. Ze was daar zo door geraakt, dat zij zich enorm aangetrokken
voelde tot het geloof in Jezus Christus. Zo kwam ze tot het geloof, en lezende in het Nieuwe Testament wilde ze heel graag gedoopt worden. Ze ging naar de plaatselijke kerk met het verzoek als volwassene gedoopt te worden. Liever vandaag dan morgen. Maar dat kon niet zomaar. Eerst op catechisatie, misschien een jaar, daarna konden ze nog weleens zien. Maar ze wilde NU gedoopt worden. Wij hadden een uitgebreid gesprek over haar motivatie. En een week later kwam ze met haar familieleden naar een kapel, waar ik haar mocht dopen in de naam van de Drie-enige God.
We begonnen met uitvaartverenigingen aan te schrijven: willen jullie een spreker bij een begrafenis? Dat leverde niet zoveel op. Velen hebben al hun eigen netwerkje met ritueelbegeleiders. In 2006 had ik een interview op een regionale radio, Radio 1 nam het over. Dat was 25 april. We kregen opeens veel aandacht: pastores meldden zich aan, vooral (ex) priesters en predikanten, en in die topjaren hadden we 50 tot 60 aanvragen per jaar. We moesten ons beleid omgooien. Niet uitvaarten maar vooral huwelijken en soms ook dopen werden gevraagd. Ook waren we plots oecumenisch en in het hele land bezig. Het is nu in een rustiger vaarwater gekomen. De aanvragen zijn per jaar verschillend, maar ieder heeft zo ongeveer 2 tot 3 aanvragen. Soms meer, soms minder.
Wat beweegt je om de rol van ritueelbegeleider buiten de kerkelijke setting op je te nemen?
In 1980 werd ik predikant in Vledder. Maar dat vond ik niet genoeg, ik werd tegelijkertijd missionair werker in de classis Beilen. [missionair werk was toen vooral diaconaal gericht] Mijn antenne voor de samenleving was toen al aanwezig, zelfs als 16-jarige al heb ik een reli-pop-groep opgericht. Toen nog eennieuw fenomeen. In al mijn werk binnen de kerk heb ik mijn blik naar buiten gehad, ook heb ik bijv. een opvanghuis voor daklozen gehad. Je zou kunnen zeggen: Ik houd van uitdagingen, voel me een ondernemer en zie waar een gat in de markt is. Ik pakiets op waar anderen nog niet aan gedacht hadden. Iets wat op dat moment nodig is. Zo is ook Rent-a-Priest ontstaan. Er zijn nu zoveel mensen niet meer lid van een kerk, en toch hebben mensen behoefte aan rituelen met een diepere inhoud. Daar bieden wij dus iets voor.
Je bent in de laatste jaren van je carrière ook weer predikant in een kleine gemeente geweest. Zie je ook een verschil in benadering van de rituelen?
Een verschil… Nee, niet echt. Ik merk dat veel mensen die niet meer bij de kerk zijn een onjuiste kijk op de kerk hebben. Ze denken dat wat zij willen, niet in de kerk kan. Maar dat zie ik zo niet. Ik doe niet anders een huwelijkszegening binnen kerkelijke structuren dan daarbuiten. Er kan tegenwoordig veel, ook binnen de kerk. Die beeldvorming van wat de kerk volgens hen is, is een grote drempel voor mensen. En zo komen ze bij ons.
Een andere kwestie is de doop. We hebben het daar als team over gehad. Mag je dopen buiten de setting van de gemeente? Ik heb me daarin verdiept en ook via kerkjuristen kan ik motiveren dat een doop van Rent-a-Priest geldig is. Bij de doop gaat het om water, de doopformule, de gemeenschap en een pastor die gerechtigd is te dopen. Bij een nooddoop mag zelfs de vuilnisman dopen. De gemeenschap is dan de familie en de vriendenkring die om de dopeling heen staat. Maar de discussie daarover zal vast nog wel voortgaan. Dopen doen we trouwens niet zo vaak, al is het wel toegenomen de laatste jaren. Bij Rent-a-Priest geven de huwelijken een grotere verscheidenheid: homoinzegeningen, mensen die eerder gescheiden zijn, oecumenisch, kerkelijk/niet kerkelijk en alles wat maar mogelijk is. Zie ook de casus die ik beschrijf. Trouwens, als ik merk dat mensen gewoon kerkelijk betrokken zijn, dan verwijs ik ze in eerste instantie gewoon terug.
Nog een laatste vraag: heb je ook speciale kleding aan als je een ritueel verricht?
Dat hangt van de mensen af. Sommigen stellen het zeer op prijs als ik dat wel doe. Anderen hebben het liever niet. Ik laat het van hen afhangen of ik een gewoon net pak of mijn toga
Huwelijksinzegening
‘Ja, is het met de pastor van Rent a Priest? Ja, moet u weten, wij zijn straks 12,5 jaar getrouwd en nu zouden we ons huwelijk graag willen laten inzegenen. Mijn eerste vraag: zou dat bij u kunnen? En mijn tweede vraag: op wat voor termijn?’ Mijn reactie: ‘Natuurlijk kan dat en als u wilt kan dat morgen!’
Wat was hier aan de hand? Beiden waren Rooms-Katholiek en actief betrokken bij de kerk. Maar ook waren beiden eerder gehuwd geweest. Ze hadden elkaar leren kennen en waren voor de wet met elkaar getrouwd. Een kerkelijke inzegening van het huwelijk zat er voor hen niet in. Immers: ze wareneerder gehuwd geweest en dan kun je in de Rooms-Katholieke kerk je tweede huwelijk bijna niet laten inzegenen. Bijna. Er is één manier om dat toch voor elkaar te krijgen. De kerkelijke rechtbank moet je vorige huwelijk nietig verklaren. Feitelijk komt het erop neer dat je gaat verklaren niet helemaal goed bij je verstand geweest te zijn bij je eerste huwelijk en daardoor een verkeerde beslissing te hebben gemaakt…. Dat moet je dan als mondig en volwassen mens van vandaag verklaren! Als je dat niet wilt, heb je pech gehad: je tweede huwelijk wordt niet ingezegend!
Bij Rent a Priest ligt dat anders… Dolgelukkig waren ze dat hun 12,5 jarig jubileum als hoogtepunt kende: de inzegening van hun huwelijk!
