Leven en visies van Thomas Merton
Interview met Kick Bras naar aanleiding van zijn boek Onuitsprekelijk Paradijs.
Vertel eens iets over jezelf: wie ben je? Wat doe je naast het schrijven van boeken? Wat inspireert jou in het leven?
Ik ben emeritus predikant, als onderzoeker spiritualiteit geassocieerd aan het Titus Brandsma Instituut te Nijmegen. Naast het schrijven van boeken vind ik mijn inspiratie in een dagelijks moment van meditatieve verstilling, samen met mijn vrouw Anke wandelen en fietsen in de natuur, oppassen op kleinkinderen, in het bestuderen van mystieke teksten en beeldende kunst.
Je schrijft het volgende:
“Ik ben al vele jaren bezig met Thomas Merton, heb veel van en over hem gelezen en ook over hem geschreven. Maar nooit heb ik meer van hem genoten dan bij het schrijven van dit boek.”
Onuitsprekelijk Paradijs gaat over Thomas Merton. Het boek bespreekt zijn leven en visies. Wat was je persoonlijke drijfveer om het leven van deze man meermaals te onderzoeken en er een boek over te schrijven?
Thomas Merton heb ik jaren geleden leren kennen door enkele boeken van hem te lezen. Ik werd direct getroffen door zijn levendige en poëtische taalgebruik, zijn diepe verbondenheid met God en de verbinding die hij legt tussen mystiek en ethiek, ofwel tussen meditatieve inkeer en maatschappelijke betrokkenheid.
Wat is de belangrijkste les die de lezers van Onuitsprekelijk Paradijs moet bijblijven?
God leeft in al wat leeft. Hij is aanwezig in al wat is: bergen, zeeën, luchten, dieren, planten en mensen. Stel je daar in stille, meditatieve ontvankelijkheid dankbaar voor open. Dan zul je je diep verbonden voelen met de schepping en daardoor met de Schepper. En dan zul je zorgvuldig leren omgaan met de schepping en de strijd aanbinden tegen aantasting van het milieu.
Welk soort lezer had je voor ogen bij het schrijven van Onuitsprekelijk Paradijs? En wat kan deze lezer van het boek verwachten?
Ik wil met dit boek iedereen bereiken die, vanuit wat voor achtergrond of levensovertuiging ook, bezield wil raken door een echte natuurliefhebber die daar fantastisch over kan schrijven. De lezer kan verwachten dat hij de groene spiritualiteit van een monnik die jaren leefde in de bossen leert kennen aan de hand van citaten uit zijn autobiografie en zijn dagboeken. En dat hij leert vanuit welke spirituele en theologische bronnen hij putte voor zijn natuurmystiek en zijn ecologische ethiek. Dat zal hem of haar inspireren om zelf in liefde en zorgzaamheid met de schepping om te gaan en zo een diepe eenheid met de Schepper te ervaren.
Je schrijft het volgende:
“De aantasting van het milieu, de ernst van de klimaatverandering zijn sinds zijn overlijden in 1968 zo toegenomen, dat we over de natuur haast alleen nog met diepe zorg en ernstige gezichten kunnen spreken. Wat doet het dan goed om bij Thomas Merton zoveel goeds over de natuur te lezen, op zulke lofzangen te worden getrakteerd die voortkomen uit een intens genieten.”
De aantasting van het milieu en de klimaatverandering neemt steeds meer toe. Is Onuitsprekelijk Paradijs het boek waar we troost in moeten vinden? Wat is de toegevoegde waarde van het boek voor haar lezers?
De diepe vreugde waarmee Merton schrijft over de natuur doet meer dan ons troosten. Het inspireert ons ook om op een diepere, intensere manier de natuur te ervaren. Daardoor zullen de lezers geïnspireerd worden om meer van de natuur te genieten en zorgzamer met de schepping om te gaan. Dit boek heeft als toegevoegde waarde dat het de betekenis van een religieuze visie op en beleving van de natuur op aansprekende manier presenteert.
Wat heeft Merton’s visie op en beleving van de natuur te bieden in de hedendaagse maatschappij?
Merton voegt zich in het koor van hen die ons aansporen ons levensgeluk niet te zoeken in het eindeloos bevredigen van materiële begeerten, omdat we daarmee de planeet zo uitputten dat we ons eigen graf graven. Maar hij stelt daartegenover de diepe bevrediging van een authentieke religieuze natuurbeleving die ons leven verrijkt en de zin van het menselijk leven zoekt in verbondenheid met God en zijn schepping. Dat is de diepste motivatie om tot een ingrijpende verandering van onze levensstijl en van de maatschappelijke verhoudingen te komen.
Je schrijft dat we van Merton kunnen leren om ontvankelijker en dankbaarder te zijn voor de wereld om ons heen. Zo vinden we als mensen het ware geluk in de verbinding met anderen. Is het in de huidige tijd, waar individualisme een grote rol speelt, nog realistisch om te streven naar zo’n ideale wereld vol verbinding, zoals Merton die hier schetst?
Absoluut. Juist in deze tijd van individualisme zoeken mensen naar verbinding met de natuur en met bezielde medemensen. Weliswaar zoeken zij die verbinding niet in hiërarchisch geleide instituten, maar wel in bewegingen, actiegroepen, geloofsgemeenschappen, waar authentieke inspiratie gedeeld wordt en gezamenlijk actie wordt ondernomen. Velen zien wel hoe onze samenleving ontwricht raakt door een doorgeslagen individualisme en hebben daarom juist behoefte aan vormen van verbinding.
Kick Bras. Onuitsprekelijk Paradijs. De groene spiritualiteit van Thomas Merton. Amersfoort: De Vrije Uitgevers, 2021. 192 pp. €19,95. ISBN 9789089724250 .
