Maak van je wonden juwelen
In New York werken verschillende kunstenaars met straatkinderen om zo verborgen talenten te ontwikkelen en deze kinderen meer eigenwaarde te geven. Een van hen, Tim Rollins, had zelfs een heel kunstcollectief om zich heen verzameld met de veelzeggende naam: Tim Rollins en K.O.S. (Kids of Survival, ‘overlevingskinderen’). Hij ontwikkelde met zijn collectief een project met de prachtige titel ‘Make your wounds into gems’! Maak van je wonden juwelen! In de achterstandswijk de Bronx nodigde hij straatkinderen uit om hun littekens te schilderen op grote doeken. Toen ze klaar waren mochten ze die littekens versieren met goud, zodat ze eruit kwamen te zien als prachtige juwelen. Wat een diepzinnige opdracht.
HET VERHAAL VAN JE LITTEKENS
Het is een vraag aan ons allemaal: wat doen we met onze littekens? Toen ik een aantal jaren geleden fotoportretten maakte van handen van gedetineerden, kwam diezelfde vraag op. Wat doen we met de littekens? Laten we die zien of bedekken we ze juist? Een van de gedetineerden zei: ‘Die littekens zijn juist interessant, want achter elk litteken zit een verhaal. Bovendien laten die littekens zien dat we allemaal kwetsbaar zijn en ooit gewond zijn geraakt.’ Al fotograferend raakte ik aan de praat met de mannen achter de muren. Wie ben je en durf je te laten zien dat je in je leven talloze keren gewond bent geraakt? Hoe ga je om met je eigen kwetsbaarheid? Durf je die te delen? Kun je van je littekens juwelen maken? Of anders gezegd: kun je van je achterstand ook weer een voorsprong maken? Het werden boeiende gesprekken.
NA HET FAILLIET
Ik vertelde hen over de drukker Hendrik Werkman, die voor de Tweede Wereldoorlog jarenlang een bloeiende drukkerij had in Groningen, maar op een dag failliet ging. ’s Avonds fietste hij met regelmaat naar zijn lege drukkerij en speelde daar met de restanten van wat eens zijn leven was. Oude stapels papier, restjes drukinkt, losse letters, alles wat achter was gebleven werd nu kostbaar materiaal. Zo ontstonden, in die verlaten drukkerij, ‘druksels’ waar Werkman heel beroemd mee is geworden. Midden in de oorlog maakte hij prachtige illustraties bij joodse verhalen, zo indrukwekkend mooi dat ze later tentoongesteld werden in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Pas toen hij failliet was ontstond er kennelijk ruimte om zich als kunstenaar te ontplooien en een bijzondere eigen weg te vinden.
JE ACHTERSTAND TOT VOORSPRONG MAKEN
Ik vertelde de gedetineerden over de Amsterdamse mimespeler Rob van Rijn, die zo zijn best had gedaan om op de toneelschool te komen. Hij werd keer op keer afgewezen omdat hij een hazenlip had. Nooit zou hij goed verstaanbaar een rol kunnen spelen. Hij wist dat hij op het toneel wilde staan, maar hoe hij dat voor elkaar zou moeten krijgen nu niemand in hem geloofde, wist hij niet. Tot hij op een dag hoorde van een opleiding als mimespeler. Dat was echt een vondst, want nu kon hij toch het toneel op en hoefde hij geen teksten meer te zeggen. Rob van Rijn kreeg zijn eigen theater aan de Haarlemmerstraat in Amsterdam en ontwikkelde zich tot een zeer overtuigende mimespeler, die optrad op alle grote podia in Nederland. Hij had van zijn achterstand een voorsprong gemaakt.
GOD LAAT IETS NIEUWS VOLGEN
Soms moet een mens kennelijk eerst stuklopen voor er weer een nieuwe weg ontstaat. Een Surinaamse gedetineerde vertelde dat zijn moeder hem had geleerd dat als God een deur sluit, Hij altijd een raam opent. ‘Net als bij Jezus’, voegde hij eraan toe. ‘Die moest ook eerst vermoord worden voordat Hij op kon staan.’ God laat altijd iets nieuws volgen op doodlopende wegen. Zelden hoorde ik het Paasevangelie zo treffend verwoord.
Folly Hemrica is theoloog en redactielid van Open Deur. Zij werkte o.a. als justitiepastor en straatpastor.
Daar waar ik verwond ben, ben ik gevoeliger voor andere mensen. Ik begrijp hen beter. Ik geef de illusie van mijn kracht, gezondheid en volmaaktheid op. Ik word me bewust van mijn eigen broosheid en door deze bewustwording word ik echter, menselijker, barmhartiger en gevoeliger. Op de plaats van mijn verwonding bevindt zich nu mijn schat. Daar kom ik in contact met mezelf en mijn roeping. Hier ontdek ik ook mijn vaardigheden. Alleen een gewonde arts kan anderen genezen.
Anselm Grün