Met ouderen in gesprek

Welke thema’s en vragen kunnen in het bezoekwerk aan ouderen ter sprake komen? En welke mogelijkheden zijn er voor ontmoeting en gesprek in groepen? In dit artikel vindt u enkele concrete ideeën en aandachtspunten.

In het bezoekwerk namens de kerk zijn veel ouderen actief. Zij hebben overdag wat tijd beschikbaar en gebruiken deze graag om iets voor anderen te betekenen. Zij bezoeken andere ouderen die eenzaam zijn of het moeilijk hebben. Zij schenken koffie in het verzorgingshuis. Wie vitaal is, gaat vaak tot op hoge leeftijd zelf op pad. Daarnaast zijn er ook veel ouderen die als gevolg van beperkingen niet meer zoveel kunnen. Door ziekte zijn zij aan huis gebonden. Zij vinden het fijn als er regelmatig iemand uit de geloofsgemeenschap op bezoek komt. Op die manier blijven zij zich met de gemeente verbonden voelen. Zij kunnen hun zorgen met de ander delen. In de ontmoeting leren bezoeker en bezochte elkaar kennen en kunnen zij wederzijds van elkaar leren.

Persoonlijk bezoek

Tijdens een bezoek aan ouderen speelt net als in het verdere bezoekwerk de vraag ‘hoe gaat het met u?’ een centrale rol. Als vanzelf kunnen dan allerlei vragen en zorgen ter sprake komen: verlies van een dierbare, achteruitgang van gezondheid en energie, de relatie met de kinderen en kleinkinderen. Niet alleen de moeilijkheden kunnen een plaats krijgen in het gesprek maar ook dankbaarheid en vreugde. Zowel ziekte en verdriet als een verjaardag op hoge leeftijd of een huwelijksjubileum bieden een goede aanleiding voor een pastoraal bezoek.

Andere gespreksonderwerpen

Wanneer je iemand regelmatig en over een langere periode bezoekt, kunnen de volgende suggesties het contact wellicht verdiepen:

• Vraag iemand om iets over zijn of haar leven te vertellen (voor verdere ideeën rond het levensverhaal zie het boek van Thijs Tromp in het boekenlijstje achterin dit nummer)
• Lees en bespreek samen een preek
• Lees en bespreek samen de Bijbeltekst van de komende zondag
• Lees en bespreek samen een gedicht of artikel, bijvoorbeeld een van de artikelen uit dit themanummer (voor vragen bij de artikelen zie hieronder bij ideeën voor groepsgesprek)

Aandachtspunten

• Wees attent op eenzaamheid. Is het mogelijk om -naast persoonlijk bezoek- iemand te betrekken bij andere activiteiten in de gemeente?
• Heeft iemand zelf een zorgtaak of een ander voor hem/haar? Hoe gaat het daarmee? Zijn er mogelijkheden om deze zorgtaak indien nodig te verlichten? Hiervoor is samenwerking met diaconie en welzijnsinstanties ter plaatse belangrijk. In veel plaatselijke gemeentes zijn er voorzieningen als: steunpunt mantelzorg, meldpunt vrijwillige hulpverlening, professionele thuiszorg, financiële steun, tafeltje dekje et cetera. Het kan goed zijn om iemand daar op attent te maken en, indien gewenst, bij het aanvragen van zorg te helpen.
• Ga rond iemands pensioen een keertje op bezoek en vraag hoe de verandering beleefd wordt.
• Voor ouderen die aan huis gebonden zijn, is trouw bezoek belangrijk. Spreek samen een bepaalde regelmaat af.
• Wees alert op problemen zoals dementie en depressie. Kijk en bespreek welke hulp er mogelijk is.

Gesprek in groepen

Niet alleen persoonlijk bezoek, maar ook groepsactiviteiten bieden een belangrijke vorm van pastoraat. In verschillende gemeentes worden allerlei groepsactiviteiten gehouden, zoals maandelijkse koffieochtenden, een eetgroep, een leeskring, een excursie of uitje, een vorming- en toerustingscursus, een preekbespreking, een dienstvoorbereiding. Doordat mensen bij elkaar komen, leren zij elkaar kennen en gaan zij omzien naar elkaar. Veel van deze bijeenkomsten zijn niet specifiek voor ouderen bedoeld. Doordat zij echter overdag plaatsvinden, zijn zij heel geschikt voor ouderen die ’s avonds niet graag meer de deur uitgaan.
Groepsbijeenkomsten bieden een mogelijkheid tot ontmoeting en tot gesprek over geloof en leven. Soms is er vooral behoefte aan ontspannende onderwerpen: een diaserie, een reisverhaal, een spel, een creatieve ochtend. Maar ook kan het fijn zijn om samen over een onderwerp te praten.

Themabijeenkomsten

U kunt ook themabijeenkomsten houden over een onderwerp waar veel ouderen mee te maken hebben, zoals:

Nieuwe mogelijkheden na het pensioen.
Met als mogelijke gespreksvragen:
• Hoe heeft u uw pensioen of dat van uw partner beleefd?
• Welke nieuwe bezigheden heeft u gevonden?

Loslaten
• Welke ervaringen heeft u met loslaten?
• Wat heeft u hierbij geholpen?

Ontwikkelingen in de zorg
• Op welke manieren heeft u met de zorg te maken?
• Wat vindt u belangrijk in de zorg?

Toegroeien naar God
• Hoe beleeft u kerk en geloof in deze levensfase?
• Welke ontwikkelingen heeft u in uw geloof meegemaakt?

Het is ook mogelijk om een serie van themabijeenkomsten te organiseren door het seizoen heen. Onderwerpen voor een of meerdere bijeenkomsten kunnen zijn:

• Vragen rond het levenseinde
• Omgaan met verlies. In samenwerking met andere kerken en welzijnsinstanties kan er ook een rouwverwerkingsgroep georganiseerd worden.
• Mantelzorg
• Dementie

Voor deze themabijeenkomsten kunt u iemand uitnodigen die een inleiding houdt, bijvoorbeeld de pastor van een verpleeghuis in de buurt of iemand uit het welzijnswerk voor ouderen of van het steunpunt mantelzorg. Tijdens de bijeenkomst is er gelegenheid om vragen te stellen en samen over het onderwerp te praten. Het is fijn als mensen, indien gewenst, later nog een keer na kunnen praten met een pastorale bezoeker.

Aandachtspunten bij groepsactiviteiten

• Zorg voor activiteiten overdag
• Zorg voor mogelijkheid vervoer
• Vraag mensen om attent te zijn op anderen in hun omgeving die mogelijk belangstelling hebben voor een koffieochtend of themabijeenkomst. Nodig hen uit om mee te gaan. Samen ergens naar toe gaan, is makkelijker dan alleen.

Idee: jongeren en ouderen

Naast het gewone bezoekwerk kan het aardig zijn om een keer een speciaal bezoekproject te organiseren. Jongeren tussen de 16 en 20 jaar zouden bijvoorbeeld, alleen of in een tweetal, een paar 80-plussers kunnen bezoeken en met hen kunnen praten over enkele vragen. Zoals:

• • Hoe beleeft u het ouder worden? Wat ervaart u als positief en wat als moeilijk?
• • Welke activiteiten heeft u?/ Hoe zien uw dagen eruit?
• • Hoe gaat het met uw gezondheid?
• • Wat betekenen kerk en geloof nu voor u? Is uw geloofsbeleving veranderd in de loop der jaren?

Andersom zouden de ouderen ook een paar vragen aan de jongeren kunnen stellen, bijvoorbeeld:

• • Hoe zien jouw dagen eruit?
• • Wat betekenen kerk en geloven voor jou?
• • Wat vind jij fijn en lastig in je leven nu?
• • Wat wil je graag bereiken in je leven?

De vragen kunnen als hulpmiddel dienen, maar ze kunnen ook losgelaten worden als het gesprek vanzelf loopt. Het gaat vooral om de ontmoeting.

Idee:  koffieochtend over ‘ouder worden en levenskunst’

Gespreksvragen die daarbij als handreiking kunnen dienen zijn:

• • Wat ervaart u als positief aan het ouder worden?
• • Wat ervaart u als moeilijke kanten van het ouder worden?
• • Wat helpt u om met deze moeilijke kanten om te gaan?
• • Waar beleeft u kracht en inspiratie aan? Waar geniet u van?

Een gespreksleider kan eerst iets ter opening lezen en iets vertellen over de bedoeling van de ochtend. Daarna kunnen de mensen in kleine groepjes over de gespreksvragen praten.
Vervolgens kan er een moment zijn om in de grote groep reacties en ervaringen te delen.