Minder geschiedenis, meer levensles
Jan Peter van Irsel (17) bezocht samen met andere middelbare scholieren uit Eindhoven concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz. Dat maakte zoveel indruk op hem, dat hij zelf het initiatief nam om bezoeken aan Kamp Vught te organiseren voor scholieren.
‘Auschwitz is zo’n enorm terrein. Je ziet dan hoe groot die moordmachine daar was. Je hoort veel over de Tweede Wereldoorlog, je leert er van alles over op school. Maar het is een heel andere ervaring om zelf echt op zo’n plek te zijn, dan komt het veel dichterbij.
Ik vond het belangrijk om die ervaring ook mogelijk te maken voor scholieren die niet de middelen hebben om naar Auschwitz te gaan. Daarom heb ik een aantal bezoeken aan Kamp Vught georganiseerd. Die ervaring is wat minder heftig dan in Auschwitz, maar ook in Vught raken mensen onder de indruk. Vooral de verhalen van de gids die je rondleidt maken het heel levendig. Het wordt minder geschiedenis en meer levensles. Daarvoor heb je wel mensen nodig die op een duidelijke manier kunnen overbrengen wat zich heeft afgespeeld.’
In discussie blijven
‘Uit de Tweede Wereldoorlog kun je een enorme les halen: de noodzaak, de plicht om elkaar als volwaardig mens te blijven zien, om je gedeelde menselijkheid niet kwijt te raken. Je ziet in Auschwitz, en ook in Kamp Vught, wat er gebeurt als die gedeelde menselijkheid uit het oog wordt verloren. Auschwitz en Kamp Vught zijn hier extreme gevolgen van, maar ook in het publieke debat en persoonlijke relaties beginnen mensen elkaar te reduceren tot tegenstander. Neem bijvoorbeeld hoe er in sommige gevallen wordt omgegaan met klimaatsceptici. Ik zet mezelf in om klimaatverandering tegen te gaan, maar ik wil wel in discussie blijven, de ander blijven zien als een redelijk mens, niet polariseren maar proberen om in het debat met elkaar verder te komen. Je moet niet in je eigen bubbel blijven steken.
Al is het best ingewikkeld om de balans te vinden tussen de ander als volwaardig discussiepartner blijven zien en tegelijkertijd je eigen waarden vast te houden. De gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog laten ons zien wat er kan gebeuren als mensen daar geen poging meer toe doen.’
Herdenken kan stoppen
‘Over een jaar of tien zijn de mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt, er waarschijnlijk niet meer. En persoonlijk, direct contact is belangrijk. Als mijn oma erover vertelt, dan denk ik: o ja, ik heb iemand in mijn familie die die oorlog zelf heeft meegemaakt. Ik heb ook met een aantal veteranen en met ex-kampgevangenen gesproken. Zulke gesprekken brengen de oorlog heel dichtbij. Als die wegvallen, werken boeken ook minder krachtig, dan wordt het meer geschiedenis. Het doorgeven van verhalen is dus belangrijk.
Herdenken kan ook stoppen. En als je de Tweede Wereldoorlog niet blijft herdenken, kun je er ook geen lessen meer uit halen.’
Jan Peter van Irsel is middelbare scholier, burgercommissielid voor het CDA in Nuenen en een van de ‘jonge denkers des vaderlands’ www.dejongedenkers.org
Interview: Esther van der Panne, eindredacteur van Open Deur
