Stoom afblazen
Stephan de Jong is predikant van de Protestantse Gemeente Oudemirdum-Nijemirdum-Sondel en redactielid van Open Deur.
In het Victoriaanse tijdperk, in de negentiende eeuw, was het de gewoonte dat Engelse dames een middagdutje deden. Niet alleen de ouderen, ook de jongeren deden dat. Waren ze minder gezond dan vrouwen van nu? Nee, er was een andere reden. Door zich ’s middags terug te trekken, onttrokken ze zich even aan de benauwde Victoriaanse wereld vol taboes. Balanceren op het slappe koord van fatsoen putte hen uit. De middagdutjes waren een ‘ventiel’ om sociale stoom af te blazen.
De heren van die dames hadden andere manieren om de sociale spanning te ontladen. Om zich fatsoenlijk aan de taboes te kunnen houden, doorbraken zij die taboes met enige regelmaat. Maîtresses en prostituees konden daar meer over vertellen.
CARNAVAL
Taboes zijn vermoeiend. Allerlei instinctmatige neigingen moeten voortdurend worden onderdrukt. Vandaar dat er sociale ventielen werden bedacht. Het carnaval bijvoorbeeld: een tijdelijke vrijplaats voor drank en seks, waarbij ook nog het onderscheid tussen de sociale standen wegvalt. Daarna dient men de taboes weer een jaar te respecteren.
Een ander ventiel kennen we in de persoon van de nar. Hij vormde aan menig middeleeuws hof de enige die het taboe van grappen over de koning mocht doorbreken. Hij mocht zeggen wat lakeien en ministers alleen dachten en dat luchtte iedereen op.
BILNADEN
Televisie en theaters bieden moderne narren: cabaretiers. Door hen kan gezegd worden wat niet gezegd mag worden. ‘Epileer mijn bilnaad bij maanlicht,’ liet cabaretier Bert Visscher zich in een show ontvallen. Ik proestte het uit. Nee, zoiets zou ik nooit op theevisite zeggen – en ook niet opschrijven, behalve nu dus – maar in een cabaretvoorstelling kan zoiets wél gezegd worden. Mijn goede opvoeding, waarin mij is geleerd te zwijgen over hoogst intieme zaken als bilnaden, bezweek voor een moment. En laat ik eerlijk zijn: het deed me goed. Mocht u om dit voorbeeld niet kunnen lachen, troost u: er zijn genoeg andere cabaretiers die een taboe zo weten te benaderen dat u wel in de lach zult schieten.
En mede dankzij die ventielen kunnen wij ernstige, volwassen mensen blijven, die hun weg zoeken in een wereld vol taboes.