Stormen heb je in soorten en maten. Persoonlijke stormen. Stormen in de buurt. Nationaal. Wereldwijd. Rampen. Hoe kun je je daarop voorbereiden?

Ooit leerde ik de definitie van wat er bij een ramp gebeurt: de infrastructuur begeeft het – wegen, bruggen, telefoonnetwerken, internet. Bijna niets werkt meer zoals het zou moeten. Erger nog: de noodzakelijke hulp wordt ernstig belemmerd.

Rampen worden veroorzaakt door natuurgeweld, zoals overstromingen of aardbevingen, maar soms heeft een ramp te maken met menselijk handelen: per ongeluk, door nalatigheid of expres. Nucleaire rampen. Oorlog. Terreur.

Rampen zijn van alle tijden, maar we worden ons er steeds meer van bewust dat ons ongewisse gebeurtenissen boven het hoofd hangen door klimaatverandering. Slagregens, zeespiegelstijging, overstromingen. De nieuwsberichten maken ons deze dagen niet vrolijk.

Hoe kon dit gebeuren?

Vaak lukt het om de ogen te sluiten voor al die dreiging. Zijn we immers niet redelijk beschermd?

Zo steekt een ontwikkeld land als Nederland al eeuwen energie in de bescherming tegen overstromingen. Zeeland had er in de vorige eeuw nog stevig mee te maken: in 1944 stond Walcheren blank door oorlogshandelingen en in 1953 braken vele Zeeuwse dijken door ten gevolge van een heftige noordwesterstorm bij hoogwater. Het Deltaplan dat volgde, verbeterde de veiligheid enorm en werd een teken van nationale trots. Maar alertheid blijft geboden: in 1995 traden de rivieren ver buiten hun oevers en in 2021 zorgden hoosbuien in het Eifelgebied in Duitsland en in de Ardennen voor akelige overstromingen, ook in Limburg.

Op allerlei manieren houden overheden aandacht voor de veiligheid. Er liggen scenario’s klaar voor hulpverlening bij verschillende types rampen. Daar is zelfs een naam voor: de ‘Leidraad Maatramp’. Ongetwijfeld worden dergelijke plannen regelmatig bijgewerkt. Maar o wee als er iets misgaat! Ogenblikkelijk is er verontwaardiging over gebrék aan voorbereiding. ‘Hoe heeft dit kunnen gebeuren?’ En altijd vallen er zaken te ontdekken die beter konden, waarop de beleidsmakers, ambtenaren, ingenieurs en specialisten de plannen bijstellen.

Sociale en emotionele hulp

Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft een actuele website: crisis.nl/wees-voorbereid. De site voorziet in adviezen voor twaalf verschillende soorten noodsituaties. Behalve klassiekers zoals ‘overstroming’ en ‘extreem weer’ vermeldt de site ook ‘gastekort’ en ‘droogte’. Hulpverlening draait daarbij overigens niet alleen om fysieke veiligheid. Internationale instructies van de World Health Organization bevatten ook aanwijzingen voor sociale en emotionele hulpverlening bij rampen. Daarbij staat het contact met naasten voorop.

Ook beveelt men aan om rekening te houden met iemands levensbeschouwing, zodat rituelen bij verlieservaringen nog kunnen plaatsvinden.

Wat hoort voor altijd bij je?

De storm kan toeslaan. Wat kunnen we zelf doen? Hoe bereid je je voor?

Gaandeweg passen steeds meer mensen hun leefgewoonten aan. We proberen het milieu te sparen, minder energie te verbruiken, te isoleren, en te recyclen. We praten er over. De één is fanatiek, de ander laconiek. Er bestaat onenigheid over, maar beter wat onenigheid dan het zwijgen ertoe te doen en te denken dat de overheid alles wel zal regelen. Maar hoe bereid je je voor op wat er tijdens een storm echt persoonlijk toe doet? Ken je de telefoonnummers uit je hoofd van wie je het meest nabij staan? Of draag je die nummers bij je op een kartonnetje in je portemonnee?

Waar hecht je het meest aan? Denk aan wat je richting geeft, wat voor altijd bij je hoort. Welk kruisje, welk sieraad, welk boek, welke foto, welke knuffel, welke handtas wil je onder handbereik houden?

Zulke overwegingen kunnen je helpen om overeind te blijven, moraal te houden, en wat te blijven betekenen – voor jezelf, voor anderen en voor de wereld.

---