Bidden en werken op de Zuidas

Rust en reflectie in het Amsterdamse zakenhart

Aan een tafeltje achter mij zitten twee keurig in het pak gestoken zakenlieden, die alleen maar praten over geld en nog eens geld. Een tafeltje voor mij biedt plaats aan een jonge vrouw en een jonge man. Hij maakt, zo te horen, een interview met de jonge vrouw over haar werk op een van de pioniersplekken van de PKN (Protestantse Kerk Nederland) in Amsterdam-West. Om elf uur strijkt een groep senioren in het restaurant neer voor een kop koffie en een goed gesprek. Op de eerste verdieping van dit complex wordt een boekentafel ingericht voor een boekpresentatie en geeft een theoloog-docent – onder de noemer PaRDeS (bronnen van joodse wijsheid) – vijf cursisten les in het Hebreeuws en het commentaar van rabbijnen. Om twaalf uur neemt een beroepspianist plaats achter de vleugel om twee uur lang live muziek – klassiek en/of jazz – te spelen. Het restaurant loopt langzaam vol. Het is inmiddels lunchtijd.

Uitgebreide bibliotheek

Bij mijn binnenkomst vroeg ik aan de balie naar het zojuist opnieuw uitgegeven boek van de theologen/ predikanten Ad van Nieuwpoort en Ruben van Zwieten De Bijbel op de Zuidas. Bij mijn koffie lees ik eerst de krant en daarna begin ik aan de inleiding van mijn nieuwste aanwinst van die morgen. Het boek is onder andere geïnspireerd door Frans Breukelman, Ben Hemelsoet, Karel Deurloo, Rochus Zuurmond en met name rabbijn Yehu-da Aschkenasy . Later sta ik op de eerste verdieping van dit pand oog in oog met de bibliotheek van laatstgenoemde rabbijn, zo’n achtduizend titels, die is aangevuld met de bibliotheken van de rooms-katholieke Bijbelkenners dr. A.C. Ramselaar (1899-1981) en Tamis Wever S.M.A. (1937-2004). In de Goliathzaal van De Nieuwe Poort vind ik unieke standaardwerken op het gebied van de joodse traditie zoals de TeNaCH, de interpretatie van TeNaCH, de Misjna, de Talmud Midrasj, responsa en liturgie; een mezoezah zit aan de deurpost. Hoe belangrijk een bibliotheek wel is, moge blijken uit een zinsnede van de Duitse schrijver Heinrich Heine, vaak geciteerd door rabbijn Aschkenasy: ‘Waar men boeken verbrandt, zal men uiteindelijk ook mensen verbranden’. Deze bibliotheek op de Zuidas omvat een grote verzameling klassieke werken uit de joodse filosofie, de joodse mystiek en studies over de joodse geschiedenis. Ik ga zitten en sla het recent verschenen boek Elite gezocht open. Hierin bespreken Sander Schimmelpenninck en Ruben van Zwieten aan de hand van de levens van bevoorrechte mensen de Nederlandse economische elite, die de laatste decennia dominant is geworden. Elke maatschappij behoeft een goed functionerende elite. Toch lijkt er een toenemende vervreemding te zijn tussen de elites en het volk, maar ook tussen de elites onderling. Wat maakt een goede elite en hoe zou een moderne 21ste eeuwse elite zich moeten gedragen? Geobsedeerd door hun eigen vermogen zijn zij vergeten wat het betekent om tot de elite te behoren. Economische welvaart is gaan samenvallen met geestelijke en sociale armoede. De nieuwe elite blijkt door haar meritocratische zelfbedrog nog erger dan de oude. Welke keuzes maakt de economische elite van nu? Boeiend.

Het restaurant is ook een sociale werkplaats

Heilige Boontjes

Terug naar het restaurant, dat tevens een sociale werkplaats is. Een plek om te vergaderen, maar ook een onderzoeksinstituut dat maatschappelijke problemen aan de kaak stelt. Je komt hier om uit te rusten en op te laden, maar ook om nieuwe inspiratie op te doen en uit je sociale bubbel te stappen. De filosofie van De Nieuwe Poort is: de wereld is een betere plek als we voor elkaar zorgen.

De Nieuwe Poort werd in 2012 opgericht door predikant-ondernemer Ruben van Zwieten. In 2016 kon hij reeds een tweede vestiging realiseren aan de Weena 711 te Rotterdam.

De Nieuwe Poort is er voor iedereen. Het zakelijk publiek van de Zuidas in Amsterdam en het Central District in Rotterdam vindt er rust en reflectie. Het is een plek voor lezingen en debat. Maar ook voor een hapje en een drankje. Je weet bovendien, als je er heengaat, dat je koffie ‘zuiver’ is gebrand door de ex-gedetineerden van Heilige Boontjes. De lunch wordt er bereid door ‘in house’ opgeleide koks met een afstand tot de arbeidsmarkt. Je wijn wordt ingeschonken door een gastheer die in een vluchtelingenkamp op het Griekse eiland Lesbos heeft gezeten en gewerkt. De Nieuwe Poort is een plaats voor ontmoeting, onthaasting en inspiratie. Het is de ‘nieuwe luxe’ op de Amsterdamse Zuidas, letterlijk en figuurlijk. De chef van De Nieuwe Poort, Guido Fenne, geeft leiding aan de sociale keuken, waarin vluchtelingen, mensen met gebreken, oud-jeugdgevangenen en andere mensen met weinig connecties op de arbeidsmarkt, een kans krijgen te participeren.

Naast de sociale keuken hebben De Nieuwe Poort-huizen in Amsterdam en Rotterdam twaalf conferentiekamers, die functioneren als een sociale werkplaats. Het thema is ‘Huis van Werk en Hoop’. De initiatiefnemers streven naar een inclusieve arbeidsmarkt waar niemand wordt achtergelaten.

Table of Brotherhood

Tegen het eind van 2012, toen Nederland midden in een economische crisis zat, ontstond het idee voor een sociale werkplaats. Men koos voor de Amsterdamse Zuidas vanwege de historische band met de nabijgelegen Thomaskerk en voorloper ‘Zingeving Zuidas’. De Amsterdamse Zuidas was in die crisistijd de belichaming van alles wat hard, onpersoonlijk en zakelijk was. Men besloot om daar een sociale organisatie te starten, waar medewerkers de kans kregen om hun afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen, en waar ruimte zou zijn voor reflectie, filosofie, rust en menselijkheid. Het moest ook een plek worden waar het zakelijk publiek zich thuis kon voelen. De Nieuwe Poort werd als naam niet zomaar gekozen. De initiatiefnemers lieten zich inspireren door de Bijbel, waar de poort een belangrijk symbool is. Muren sluiten mensen van elkaar af. Een poort zorgt daarentegen voor toegankelijkheid en ontmoeting van elkaar: tussen jong en oud, arm en rijk, CEO en vrijwilliger. Bovendien is De Nieuwe Poort voor de mensen die er gaan werken, een toegangspoort tot de arbeidsmarkt.

Een restaurant is een plek voor ontmoeting. Je ontmoet er mensen waar je normaal gesproken misschien niet zo snel mee aan de praat zou raken, mensen die werken in het restaurant, maar ook de mensen die mee doen aan de Table of Brotherhood, waar vluchtelingen en mensen uit het bedrijfsleven samenkomen om te dineren.

Hart van de metropool

Het ontbreekt tegenwoordig vaak aan rust. We werken hard en we willen veel. Even rustig zitten, niets doen en nergens aan denken, wanneer heb je dat voor het laatst gedaan? Onthaasten is niet altijd even gemakkelijk. Tijdens lunch en diner wordt er in het restaurant van De Nieuwe Poort gemusiceerd. Er staat een boekenkast met veel literatuur en dit verandert het restaurant in een soort stadshuiskamer. Ook liggen er kranten en bladen op tafel, alsmede de glossy Zuidas, hart van de metropool. Rust is een randvoorwaarde voor inspiratie. In het restaurant komt de rust door ontmoeting, muziek en literatuur, of tijdens een van de diverse lezingen en debatten.

Een (eet)tafel is een kenmerkend voorwerp in de Nederlandse cultuur. Het is een plaats waar we samenkomen – vaak na een lange dag van hard werken – om verhalen te delen en ontwikkelde inzichten en relaties de revue te laten passeren. De tafel neemt al eeuwenlang een belangrijke plaats in binnen onze cultuur. Dit belang van de tafel is opgenomen in de programma’s van De Nieuwe Poort. Dan komt een bloemlezing aan literatuur en filosofie aan bod. Mensen verzamelen zich aan een tafel om oude en moderne klassieken te lezen, te discussiëren over belangrijke onderwerpen en met elkaar van gedachten te wisselen. Zo verbinden we ons culturele verleden met bepaalde lopende zaken.

In 2018 stichtte De Nieuwe Poort de Universiteit van Leven en Werk. Dit zal een doelgerichte zakenschool worden. De cursus die deze universiteit aanbiedt, weet deelnemers binnen de Nederlandse elite bereid te vinden om te reflecteren op de Nederlandse en wereldwijde economie, aan de hand van thema’s, sprekers en bronnen. De bijeenkomsten vinden steeds plaats tussen lunch en diner. In het kader van een ander project, De tafel van XII, worden participanten aangemoedigd om aan een tafel plaats te nemen, te spreken over de hedendaagse wereld en de mogelijkheid deze te veranderen. Iedere maaltijd is een verhaal op zich.

Kennen, dienen en vertrouwen

Wie zich afvraagt waar het geld vandaan komt voor de projecten in Amsterdam en Rotterdam, wordt al snel verwezen naar de Goldschmeding-stichting voor mens, werk en economie. Frits Goldschmeding (*1933) richtte de Goldschmeding Foundation op om de bijdrage die hij aan de samenleving heeft geleverd te bestendigen. Deze bijdrage bestaat uit het inzetten van financiële middelen, advies aan begunstigde projecten en een eigen gedachtegoed. Goldschmeding richtte N.V. Randstad Uitzendbureau op. Ondernemer en multimiljonair Goldschmeding werkte aan een inclusieve en duurzame samenleving vanuit de overtuiging dat een betere wereld ontstaat als mensen elkaars belangen dienen. De kaders van dit werk zijn een circulaire en menswaardige economie, met als kernbegrippen: kennen, dienen en vertrouwen.

Magnaat Goldschmeding wordt onder meer geïnspireerd door H. Dooye-weerds aspectenleer, T.P. van der Kooys gedachten over hoe je een onderneming leidt en de zuivere liefde bij Aurelius Augustinus, die bestaat bij de gratie van de welwillendheid, de gerichtheid op de eigen zelfverwerkelijking én op het opbloeien van de ander: het samen delen van vreugde en verdriet, van weldaad en armoede. Het wederkerig gebruik maken van elkanders diensten en het gezamenlijk delen van winsten en verliezen past binnen de opvatting van Augustinus over liefde. Ook de evangelist Mattheüs speelt voor hem een belangrijke rol. Zijn liefdesgebod is namelijk van alle tijden, want de relatie tussen mensen is vervullender als liefde een bindende kracht is: de mens is vollediger als deze wordt liefgehad (Matth. 22: 37-40). En ook het eerste en grote gebod – de Heer, uw God liefhebben – en ten tweede – uw naaste lief hebben als uzelf – zijn voor hem belangrijk, want hieraan hangt de ganse wet en de profeten.

Hier vraagt men naar iemands talenten en dromen

Gesprek met Zacharias

Tenslotte vraag ik Zacharias, een ex-gedetineerde en medewerker van De Nieuwe Poort, mijn verhaal iets aan te vullen. Hij vertelt mij dat iedereen die deze plek bezoekt bij de ingang te horen krijgen: waarmee kan ik U van dienst zijn? Dat is een open vraag en geen opdringerigheid gezien de producten van het restaurant. De medewerkers krijgen ook onderwijs in De Nieuwe Poort. Vluchtelingen die in de keuken werken moeten eerst zo snel mogelijk Nederlands leren, anders is hun kans op de Nederlandse arbeidsmarkt verkeken.

Zacharias is een zeer gemotiveerde medewerker, zo blijkt mij. Hij werkt reeds sinds 2012 in De Nieuwe Poort en is zeer positief over dit project. Er wordt niet met vrijwilligers gewerkt, op één na, een gepensioneerde pianist. De medewerkers vinden De Nieuwe Poort een project waar begrip voor mensen hoog genoteerd staat. Alle medewerkers ontvangen een eerlijk loon.

De Nieuwe Poort biedt ook onderdak aan enkele projecten. Ten eerste een project van de ABN-AMRO. Buiten het eigen kantoor, op neutraal terrein, kunnen werknemers aangeven dat zij binnen het bedrijf een andere positie zouden willen. Indien mogelijk kunnen er ook banen geruild worden. Het Carrièrecoachcafé is een project waarbij pogingen worden gedaan vijftigplussers aan werk te helpen. Ook hier biedt De Nieuwe Poort een dak boven wat hoofden. Men vraagt niet naar een compleet cv, maar wel antwoord op de vraag: wat zijn je hobby’s. Op deze manier ontdekken ze wat iemand werkelijk de moeite waard vindt. Hier vraagt men naar iemands talenten en dromen en diegene onderzoekt wat zijn of haar mogelijkheden voor de toekomst zijn en hoe hij zijn kwaliteiten optimaal kan inzetten om dát werk te doen waar hij gelukkig van wordt.

De ramen van het restaurant staan vol bezinnende teksten. Eén ervan schrijf ik voor ik wegga over: Boerenhoeve. Aankomen als in een oude boerenhoeve en zeggen: dit is een dragende muur, die laten we staan, die en die muren moeten weg, daar komen grote ruimtes. Was ook de politiek maar zo – vrij naar Herman de Coninck.

Van de balie neem ik ten slotte nog een flyer mee: Het verhaal van Pasen. Een geëngageerd en persoonlijk verhaal, afgewisseld met muziek, waarbij Ruben van Zwieten reflecteert op de huidige tijd. Men is welkom in de nabij gelegen Thomaskerk aan de Prinses Ire-nestraat 36. Bidden en werken, in De Nieuwe Poort, ga gerust eens langs!

Literatuur:

Sjaloom. Ter nagedachtenis van Mgr. Dr. A.C. Ramselaar, z.pl. z.jr.

T. Wever, Habakuk, Kampen 1977.

Broeder Jehosjoea. Opstellen voor Ben Hemelsoet, Kampen 1994.

Ad van Nieuwpoort en Ruben van Zwieten, De Bijbel op de Zuidas, Amsterdam 2019; 6de druk.

Sander Schimmelpenninck en Ruben van Zwieten, Elite gezocht, Amsterdam 2019; 2de druk.