Transformeren tot een gelukkig mens

Het woord ‘transitie’ wordt vaak gebezigd nu een pandemie van alles heeft veranderd voor veel mensen. Er zijn twee soorten transities, die van buitenaf en die van binnenuit. Wat betreft de eerste: die gebeurt vaak buiten je schuld. Het overkomt je.

De laatste anderhalf jaar waren voor mij een aaneenschakeling daarvan. Ik werd tijdens een bezoek aan mijn dochter in Israël ineens teruggeroepen naar Nederland omdat mijn moeder het weekend niet zou halen—maar ze leeft nog, een wonder. Ik heb haar maanden verzorgd. Toen ik eindelijk terug was bij mijn man in Brooklyn, woedde de corona-epidemie, met koelwagens voor de begraafplaats om de hoek. U herinnert zich die beelden van het nieuws. Ik verloor mensen. We zaten opgesloten in huis. Er volgden ellende en rellen in New York, en in juni weer een telefoontje:

‘Kom naar Nederland.’ Ik heb mijn vader nog gezien voor hij overleed, voor beiden heel waardevol, en noodgedwongen het afscheid in zeer kleine kring zelf geleid.

Rimpelingen

Dat waren een hoop transities. Ik ben in Europa gebleven, eerst bij mijn moeder, en nu in Berlijn, waarnaar ik altijd heb terugverlangd. Hadden deze ingrijpende uiterlijke transities, verteld in slechts een paar zinnen, ook innerlijke transities tot gevolg? Ja, natuurlijk. Soms spelen er zoveel dingen dat je een vijver bent waarin een steen te veel rimpelingen veroorzaakt en je de bodem niet meer ziet.

Wat je dan nodig hebt is zelfreflectie. Rust.

Een balans.

Maar het leven holt maar door. Ben ik depressief geworden? Nee, gelukkig niet. Ik schilder, dat geeft me rust, en ik volg de raad van de achttiende-eeuwse chassidische rabbi Nachman van Breslov. Hij maakte veel ellende mee en was (klinisch) depressief, hetgeen hij bestreed met het begrip simchah. Dat betekent vreugde, maar het is niet zomaar blij zijn. Het is een streven naar en hard werken aan een innerlijke kalme vreugde, die ruimte in je hart en je hoofd maakt om creatief naar oplossingen te zoeken. Heb je die transitie kunnen maken, dan ben je een gelukkig mens, ook al heb je zorgen.

Quarantaine

Rabbi Nachman zei: ‘Ga de natuur in!’ Je kunt niet altijd je omstandigheden veranderen, maar je kunt je wel afzonderen met je ziel en samen met God om te mediteren, je transities op een rijtje te zetten, volgens een principe dat in het Hebreeuws hitbodedut heet: een ‘zichzelf met zichzelf afzonderen’, afgeleid van badad (alleen). In modern Hebreeuws betekent bidud quarantaine. Als je regelmatig mediteert en wandelt in de natuur kun je je transformeren tot een rustiger mens, die weet wat je wel en niet kunt veranderen.

Daarom toon ik u hier de overgrootvader van de Breslover Rebbe, de Baal Shem Tov. Hij mediteerde in de natuur en groette vanuit een donkere grot waar hij overnachtte het aanbreken van de dag, het licht, de prachtige goddelijke schepping. En zo transformeerde hij zichzelf met de natuur van donker naar licht. Iedere dag weer.

Kijk naar het licht. Als we dat verinnerlijken, transformeren we onszelf tot een gelukkig mens, ondanks de omstandigheden.