Vonne van der meer – letselschade

Hoe vaak zeggen we niet tegen onszelf of tegen een ander: het komt allemaal goed, als je maar geduld hebt. Bij een gebroken pols: onhandig, maar het geneest weer. Tegen een huilend kind met een kapotte knie: stil maar, het gaat weer over. In ernstiger situaties: heb vertrouwen, houd goede moed. Een meelevende tekst op een mooie kaart en daarbij de hartelijke groeten. ‘Ik kreeg die kaart liever niet,’ zei ooit iemand tegen mij. En ik had nog wel zo mijn best gedaan om goede woorden te vinden. Had ik die kaart niet moeten sturen? Misschien vinden we een antwoord in Letselschade van Vonne van der Meer.

Inhoud

Lucia Terbrugge (23 jaar) heeft door een ski-ongeluk een dwarslaesie opgelopen en is voor de rest van haar leven invalide. Er is een duidelijke oorzaak voor het ongeluk en ook een verantwoordelijke aan te wijzen. In opdracht van haar ouders gaat Anton Palthe, letselschadeadvocaat, aan het werk. Hij heeft veel ervaring en Lucia wordt zijn laatste cliënt, daarna gaat hij met pensioen. Als het aan hem ligt zal haar verdere leven zo comfortabel mogelijk verlopen en daar is geld voor nodig. Deze roman heeft mij veel geleerd over de ethische dilemma’s die letselschadezaken oproepen.

Tijd

De roman omvat slechts 112 pagina’s verdeeld over 14 hoofdstukken. Het tijdsverloop schat ik op enkele weken, er zijn enkele aanduidingen over het jaargetijde waarin Anton en Lucia elkaar spreken. In die weken moet Anton het rapport schrijven over Lucia’s verleden en op basis daarvan een glanzende toekomst schetsen die zij nu misloopt. Hij zoekt uit hoe Lucia’s verleden was: in welk milieu groeide zij op, welke kansen kreeg zij, welke opleiding volgde ze? Welke carrière beloofde dat verleden? Wat loopt ze allemaal mis nu ze nooit meer zal kunnen lopen? Hoeveel schadevergoeding heeft ze nodig om dat allemaal te compenseren?

Het is Antons taak om die vragen te beantwoorden. In hoeverre echter klopt zijn levensschets? En hoe reëel wordt daarmee zijn toekomstbeeld voor Lucia? Lucia heeft er haar eigen gedachten over en herinneringen bij. Welke zorgen voor de meeste verrassing?

Personages

Lucia en Anton komen als ik-vertellers aan het woord in deze roman. Beide personen ontmoeten elkaar in de gesprekken over het rapport dat Anton te schrijven heeft. Steeds als hij een hoofdstuk af heeft, komt hij bij Lucia om het door te spreken. Soms moet je goed opletten: wie is deze ik-figuur? Ook al komen ze om de beurt in de hoofdstukken en paragrafen naar voren, het perspectief ligt het meest bij Lucia. Daardoor kun je de neiging hebben om Lucia als dé hoofdfiguur te bestempelen. De vraag is of dat terecht is. Niet alleen Lucia maakt een ontwikkeling door, ook van Anton kom je, bijna tussen de regels door, heel wat te weten. Welk proces maken zij beiden door in dit contact met elkaar? En welk heeft je het meest geboeid?

Is het een boude bewering om te stellen dat Antons situatie overeenkomsten vertoont met die van Lucia?

Thematiek

Als lezer krijg je aardig zicht op de situatie van een jonge vrouw voor wie het leven zo’n wending neemt: nooit meer kunnen lopen, wat betekent dat allemaal? Hoe houdt Lucia zich staande? (Met excuus voor deze uitdrukking, want staan kan ze helemaal niet meer.)

Welke karaktereigenschappen kan ze inzetten? Beschikt ze inderdaad over het doorzettingsvermogen dat Anton Palthe haar toeschrijft? Welke rol spelen de mensen in haar omgeving hierbij? Naast Anton zijn er niet zoveel personen die bij haar op bezoek komen, maar ze hebben allemaal wel een eigen en daardoor belangrijke functie: vader, moeder, Daniëlle, Ferry, mevrouw Pattinama, neefje Sep.

De roman is klein en gecomprimeerd en toch ziet Vonne van der Meer kans om een reële ontwikkeling weer te geven. Is het een rouwproces te noemen? Komen alle fasen die bij rouwverwerking (lijken) te horen aan de orde? Maar kan dat wel in die korte tijdspanne van weken? Had de auteur daar niet jaren voor moeten nemen?

Beeldende stijl

Vonne van der Meer staat erom bekend dat ze met weinig woorden veel kan oproepen. Op de eerste bladzijde al typeert ze Anton. Ze introduceert hem als een ik-verteller die een en ander waarneemt op zijn tocht naar het herstellingsoord van Lucia. Onderweg ziet hij twee vrouwen fietsen: ‘ Wat als één van de twee in die bocht daar slipt en hun sturen in elkaar haken? Ze dragen geen helm, ze wanen zich onsterfelijk.’ Zo is Anton meteen neergezet als de letselschadeadvocaat. Beroepsdeformatie? Een ander voorbeeld van zijn gedachten: ‘tenzij er een wonder gebeurt, maar dat is niet in haar belang ’ (pag. 78). Kan hij onze sympathie wel krijgen?

Ook Lucia wordt meteen getypeerd (pag. 7) met haar gedachten over de weerberichten: ‘Beloofd, naar verwachting, ongetwijfeld, het zijn verboden woorden die bij een ander tijdperk horen, toen het nog geen ramp was als ik me tevergeefs verheugde. Ooit was ik allesbehalve kleinzielig.’ Een cynisch geworden jonge vrouw? Verhard?

Het is ook de moeite waard om vergelijkingen die de auteur maakt te overdenken. Mevrouw Pattinama vergelijkt rouw en verdriet dragen met het dragen van een kind (pag. 56). Is dat herkenbaar? Van der Meer laat Lucia in de laatste fase van deze ontwikkeling een ‘achterwaartse hinkstapsprong ’ maken (pag. 102). Wat bedoelt ze daarmee?

Ethiek

Deze roman laat veel zien van het werk van een letselschadeadvocaat. Ik wist daar weinig van, vroeg me alleen vaak af wat compensatie precies is. Al die nabestaanden van de omgekomen passagiers van de MH17 – met geld krijgen ze hun dierbaren toch niet terug? Waar liggen de grenzen van wat geëist mag worden? Overschrijdt Palthe als advocaat grenzen? En als mens?

Nog één aspect: Vonne van der Meer komt er rond voor uit dat ze een christelijke levenshouding heeft. Is die waar te nemen?

Tot slot

Letselschade is maar een kleine roman, maar omvat een groot leed. Dat leed grijpt diep in in het leven van de hoofdpersoon, maar ook in dat van haar familie- en vriendenkring. Het kan niet anders of wij herkennen ons in één of enkele van die personen. Met wie heb je de meeste affiniteit en tot wie voel je de meeste afstand?

Auteur

Vonne van der Meer (1952) heeft na haar opleiding aan de Amsterdamse Theaterschool als regisseuse gewerkt bij verschillende toneelgezelschappen. Daarnaast ontwikkelde ze zich als schrijfster en met Eilandgasten (1999) brak ze door bij een groter publiek. Ze wordt gewaardeerd om haar psychologisch inzicht en beeldende stijl.

Vonne van der Meer, Letselschade, Uitgever: Atlas Contact 2022, 112 blz., € 17,50 (gebonden), € 11,99 (e-book)