‘De eerlijkheid gebiedt me te beginnen met een biecht, ook al valt mij dat als protestant wel zwaar: als bijbelwetenschapper én gelovige heb ik een geweldige hekel aan bijbelfilms en zeker aan films over Jezus.’ In deze column neemt Bert Jan Lietaert Peerbolte de bijbelserie ‘The Chosen’ onder de loep. Valt deze productie net zoals veel andere bijbelfilms door de mand?

Hoe kun je op basis van de beschikbare bronnen terugvragen naar Jezus? Voor de historicus die zich over Jezus buigt is dit een essentiële vraag. Uit alles wat de evangeliën en andere vroege teksten over Jezus schrijven, kun je op basis van een aantal criteria de contouren van zijn optreden schetsen.

Historisch onderzoek valt en staat met de vraag naar de bronnen. Welke bronnen heb je om over een bepaald onderwerp te schrijven? Bij onderzoek naar de historische Jezus is dat niet anders. Het is van groot belang om met deze vraag te beginnen. Wat voor materiaal hebben we over Jezus?

Wie was Jezus? Met die vraag houdt onderzoek naar de historische Jezus zich bezig – in tegenstelling tot de vraag ‘Wie is Jezus?’. In drie columns deelt Bert Jan Lietaert Peerbolte, hoogleraar Nieuwe Testament, de bevindingen van onderzoek naar de historische Jezus. In deel 1 buigt hij zich over de vraag hoe we kunnen weten of Jezus geleefd heeft.

Nicodemus komt in het donker van de nacht bij Jezus op bezoek. Het is een bijzonder verhaal dat het evangelie naar Johannes vertelt in 3:1-11. ‘Nicodemus’ is de Griekse vorm van zijn naam, waarvan de Aramese versie waarschijnlijk Naqdimon geweest zal zijn. Naqdimon of Nicodemus was een farizeeër en naar het zich laat aanzien een prominente ook nog. Hij gaat bij Jezus op bezoek en wil klaarblijkelijk niet gezien worden. Het bezoek vindt incognito plaats. Is het omdat hij bang is om herkend te worden?

We zien hoe Johannes in zijn visioenen met de dood, en met name de dood van de dood omgaat. Het boek Openbaring beschrijft een complex eschatologisch scenario, waarin Jezus Christus zal komen om een duizendjarig rijk te installeren, waarna de tweede dood zal komen over de mensen wier namen niet geschreven staan in het Boek des Levens. Uiteindelijk loopt de komst van de tweede dood uit op de dood van de dood zelf. Hoe spreekt Openbaring over de dood? Hoe moeten we de complexe beschrijving van het einde der tijden opvatten?

Het verhaal van de overspelige vrouw roept tal van vragen op. Wat heeft die vrouw gedaan? Wat verstaat het evangelie onder de term ‘overspel’? Dat ze dat gepleegd heeft wordt in heel het verhaal niet betwist of bevraagd. Wat schrijft Jezus op de grond? Schrijft hij wel of zit hij te tekenen? Waarom komen de schriftgeleerden en farizeeën met deze casus ‘om hem op de proef te stellen’. En dan als laatste, maar misschien wel belangrijkste vraag: hoe zit het met de tekstuele status van dit verhaal?

In zijn Overwegingen (Pensées) uit 1670 geeft de wiskundige, filosoof en theoloog Blaise Pascal een analyse van waar de problemen uit het menselijk leven volgens hem vandaan komen: ‘Al de ellende van mensen komt voort uit één oorzaak, namelijk deze: dat zij niet in staat zijn rustig in een kamer te blijven zitten’. Laten we eens in de spiritualiteit van het vroege christendom duiken om te zien hoe men daar met deze zaak omging.

In apocalyptische literatuur spelen dromen en visioenen een belangrijke rol. De twee canonieke teksten die tot het genre van de apocalyptiek gerekend mogen worden, het boek Daniël en het boek Openbaring, maken bij uitstek gebruik van dit middel. Hier zal het laatstgenoemde boek centraal staan en het zal de moeite waard blijken eens naar Openbaring te kijken vanuit het perspectief van de ziener: Johannes ziet en hoort van alles en schrijft zijn ervaringen neer.