Menu

None

Vertrouwen

Cover van Het geschenk van vertrouwen, geschreven door René van der Rijst

Boeken over vertrouwen hebben het tij mee. Met de regelmaat van de klok verschijnen er boeken die dit thema onder de aandacht brengen. De vraag is dan natuurlijk of Het geschenk van vertrouwen van René van der Rijst te midden van al die andere boeken de moeite van het lezen waard is. Mijn antwoord is daarop volmondig “ja”. Van der Rijst heeft in zijn boek de kunst verstaan om het thema op een voldragen wijze uit te werken. In alles merk je dat de auteur een belezen mens is, maar nergens wordt het boek nodeloos ingewikkeld of intellectueel. In de verschillende hoofdstukken wisselen de (vaak filosofische) bronnen elkaar af met voorbeelden uit het dagelijkse nieuws. En ieder inzicht wordt voorzien van een theologische ‘review’, of beter ‘weging’.  Precies dat laatste maakt het boek niet alleen relevant, maar ook tot een wegwijzer in wat ik publieke theologie zou willen noemen.

het geschenk van vertrouwen recensie

Veel van de boeken die deze dagen verschijnen over vertrouwen, zijn preken voor eigen parochie. Dat bedoel ik niet zo oneerbiedig als ik het schrijf. Wat ik bedoel is dat die boeken vaak binnen het eigen discours blijven, van theologie (of nog nauwer Bijbelwetenschap), filosofie of spiritualiteit. In zijn boek kiest Van der Rijst telkens voor het gesprek tussen die drie disciplines. En dat levert veel op, waarmee hij niet alleen kerkmensen maar ook, juist mensen daarbuiten een belangwekkend boek in handen geeft.

Dat wij in een samenleving leven die de schijn hooghoudt dat het leven maakbaar is, dat wist ik wel. En dat het goed is om wat meer vertrouwen te hebben, was ook niet nieuw. De manier waarop Het geschenk van vertrouwen dat uitwerkt, vind ik origineel, inspirerend en verdiepend. Van der Rijst pelt de woorden af, en weegt ze op hun betekenis: wat is vertrouwen eigenlijk- anders dan geloven?

In het eerste deel van het boek verkent de auteur die vraag. Vertrouwen heeft in onze dagen meer en meer het karakter van een afspraak, een contract, gekregen. Maar daarmee zijn we iets kwijtgeraakt wat wezenlijk bij vertrouwen hoort- en misschien zelfs wel bij mens-zijn. Vanuit de ontwikkelingspsychologie komt Van der Rijst er in het verlengde van ‘veilige hechting’ toe om te stellen dat vertrouwen een basisvoorwaarde van mens-zijn is. En dan geen contractueel vertrouwen, waaraan je de ander kunt ‘houden’, maar eerder als een transcendent begrip: omdat je vertrouwen ontvangen hebt-  kun je het geven. Vertrouwen is een dus een soort “voor-waarde”, die vooraf gaat.

Dat vertrouwen is vanuit de Verlichting echter stelselmatig onder kritiek gekomen. Door Descartes stellen wij ons voortdurend de vraag: ‘is dat zo?’. Dat heeft ertoe geleid dat het bon-ton geworden is niets of niemand te vertrouwen. Alleen jezelf- en misschien die ook wel niet. Zo zijn allerlei verbanden onder druk komen te staan: die van de grote verhalen natuurlijk, maar ook andere. Van der Rijst: “nu de dijken van een samenbindend verhaal en een samenbindende taal poreus zijn geworden en de vaste bedding van ons leven verdwenen is, rijst de vraag waar we dan ons vertrouwen vandaan halen”[63].Die ontbedding is een kern in het betoog. Secularisatie is ook ontbedding, maar zij strekt verder en raakt alle facetten van het leven. Denk aan globalisatie en pluralisatie. Dat soort processen zorgen ervoor dat we niet alleen het vertrouwen in de ander, maar vaak ook in onszelf kwijtraken.
In het vervolg van het boek pleit Van der Rijst voor een hernieuwd vertrouwen. En dat doet hij overtuigend.  Aan de hand van grote namen als Nussbaum en Sloterdijk, maar evengoed Augustinus als Caputo bouwt hij zijn betoog op. En dat leidt niet tot een “stil maar- wacht maar- alles komt goed”- verhaal,  maar tot een boek dat  laat zien hoe vertrouwen in elkaar en de wereld om je heen van belang is om zélf mens te zijn en te blijven. En daarmee is het een waardevol boek om te lezen. Inderdaad: juist nu waarin we wel wat vertrouwen kunnen gebruiken.

Het geschenk van vertrouwen is een theologisch boek zoals theologie anno nu moet zijn: in gesprek met de inzichten van nu, over thema’s van nu, met een eigen aanpak en geluid. Vanwege die actualiteit draagt het ook een zeker risico in zich om ‘gedateerd’ te raken.  De voorbeelden waarmee de gedachten geïllustreerd worden, zijn immers nu actueel. Maar die ‘zwakte’ is ook de kracht van het boek.

Heemstede,
Pieter Terpstra

Meer lezen

Cover van Het geschenk van vertrouwen, geschreven door René van der Rijst

René van de Rijst stelt in Het geschenk van vertrouwen dat de vertrouwenscrisis waarin wij ons bevinden een spirituele crisis is. We zijn op een vrij technische manier naar de wereld gaan kijken: de wereld moet georganiseerd worden, geordend, beheerst met technische middelen. Vertrouwen is echter niet te organiseren. Je ontvangt het. In dit boek laat Van der Rijst wegen zien hoe wij het vertrouwen in elkaar weer terugkrijgen. Want zeker in deze tijd hebben we elkaar hard nodig.

Bestel hier

Wellicht ook interessant

Nieuwe boeken