De man op het kruispunt. Over Jezus en de dichters
Jan de Bas
Er staat een man op het kruispunt.
Auto’s rijden af en bussen rijden aan.
Hij maakt gebaren met zijn armen.
Het is alweer drie jaar geleden dat ik in de Laurenskerk zat te luisteren naar een preek van Berend van Veschuer. De preek ging zeer waarschijnlijk over Jezus. Na enige tijd van geconcentreerd luisteren naar de wijze woorden van de predikant, bekroop me de vraag of er een gedicht bestond over Jezus en het onderwerp van de preek. Die vraag werd overruled door een andere vraag: wordt het niet tijd voor een actuele bloemlezing met gedichten over Jezus? Anderhalf uur na de kerkdienst belde ik Arie Bijl met de vraag, met het idee legde om een bloemlezing samen te stellen met gedichten over Jezus. Hij was onmiddellijk enthousiast. Een paar dagen later zat ik aan de telefoon met Leendert Torn van Kok/Boekencentrum. Ook hij reageerde direct positief. En zie: hier zijn we in dezelfde kerk waar de vraag gesteld werd, waar het idee ontstond: mensen die op een of andere manier behoefte hadden hierheen te komen om te luisteren naar gedichten, verhalen en muziek over Jezus. Jezus bond en bindt, al duizenden jaren lang. Nog altijd staat er een man op het kruispunt.
De man lijkt iets te roepen.
Versta ik: vrede op aarde?
En God is liefde?
Al eeuwen – vanaf ongeveer 33 na Christus – wordt er gepraat over Jezus en zingen gelovigen Christus de lof toe. De filosoof Karl Jaspers (1883-1969) schrijft in Socrates, Boeddha, Confucius, Jezus (1960) over Jezus’ volgelingen na zijn dood: ‘Nu geloofden ze niet meer met Jezus in God, maar zonder Jezus in de opgestane Christus.’ (Jaspers, 1960: 148). Na Jezus’ dood zagen steeds meer mensen in de profeet Jezus de zoon van God. Meer en sterker nog: Hij werd beschouwd als God, wat de naam Christus aangeeft. Jaspers heeft meer met Jezus dan met Christus. Christus is voor hem vooral een dogmatische pendant van Jezus, die wordt geproclameerd door de kerken. Jaspers mist de liefde in het concept Christus en schrijft: ‘Jezus werkelijkheid werd overwoekerd door voorstellingen die hemzelf vreemd waren.’ (Jaspers, 69: 149) Het gaat de Duitse filosoof om de historische Jezus als bron van inspiratie bij het maken van ethische keuzes. Jaspers is gefascineerd door het feit dat een man die nooit iets opschreef zo’n grote invloed op mensen had en heeft. Hij verklaart het door de eenheid van leer en leven: Jezus leven was zijn leer en Jezus leer was zijn leven. Jaspers hield van de man met de sandalen en de riem om zijn kleed, die in woord en daad het goede voorbeeld gaf. Jezus was voor hem een Levenskunstenaar met een hoofdletter, een man op een kruispunt. De man op het kruispunt vraagt om aandacht.
Wil ik horen wat hij zegt?
Zeg dit iets over mij?
Gebruik ik de man op de kruising
als handpop van mijn denken?
Jaspers benadrukt dat Jezus vanaf het begin van zijn optreden mensen aantrekt. Speciaal mensen die een leefstijl erop na houden, die niet door iedereen geapprecieerd wordt: tollenaars en hoeren. Is het daarom dat dichters zich zo aangetrokken weten door Jezus? In elk geval bewijst Ik blijf van hem dromen. Het leven van Jezus in gedichten dat Jezus de geschiedenis van de Nederlandse poëzie door dichters bewoog tot het schrijven over hem. Er werden in de loop der eeuwen honderden, ja vast en zeker duizenden Nederlandstalige gedichten geschreven over Jezus. Een ervan staat in mijn laatste dichtbundel De Ronde van O. Ik kondigde het gedicht al een paar keer aan en lees het tenslotte voor.
De man op het kruispunt
Een man staat op een kruispunt.
Auto’s rijden af en bussen rijden aan.
Hij maakt gebaren met zijn armen.
De man lijkt iets te roepen.
Versta ik: ‘Vrede op aarde’ en ‘God is liefde’?
Wil ik dit horen?
Zegt dit iets over mij?
Gebruik ik de man op de kruising
Als handpop van mijn denken?
Komen deze gedachten zomaar bij mij op?
Wil ik dit wel denken?
Wil ik denken over dat ik dit denk?
Is er iets of iemand die zorgt dat ik dit denk?
Is het de man op het kruispunt?
Uit: De Ronde van O (2019)
Over Ik blijf van hem dromen
De gedichten in de bloemlezing Ik blijf van hem dromen gaan over het leven en de betekenis van Jezus. Ze handelen onder andere over advent, Jezus’ optreden en zijn verschijningen. Velen stellen, net als het dochtertje van Jaïrus: ‘Ik blijf van hem dromen.’ In de dichtbundel, samengesteld door Jan de Bas en Arie Bijl, is het leven van Jezus Christus op poëtische wijze te volgen in gedichten van onder anderen Ria Borkent, Koos Geerds, Ida Gerhardt, Guillaume van der Graft, Rutger Kopland, Levi Weemoedt en Rikkert Zuiderveld. Arie Bijl is neerlandicus en Jan de Bas is dichter. Ze stelden meerdere bloemlezingen samen, waaronder ‘En wat zij zong hoorde ik dat psalmen waren. Psalmen in gedichten vanaf 1900’.
