Premium

De Geest leidt het leven

Preekschets Romeinen 8:14,15; Zondag Trinitatis

Allen die door de Geest van God worden geleid, zijn kinderen van God. U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen te worden – door Hem roepen wij God aan met ‘Abba, Vader’. (Romeinen 8:14,15)

Bijbelgedeelte: Romeinen 8:12-17
Preektekst: Romeinen 8:14,15
Thema: Als de Geest je leven leidt…

Liturgisch kader

De zondag ná Pinksteren is, in de traditie van de kerk, de zondag waarop de drie-eenheid centraal staat. In deze preek wordt vooral in gezoomd op het werk van de Geest van God; maar het is goed mogelijk om juist vanuit dat werk van de Geest de drie-eenheid in beeld te krijgen.

Liturgisch ligt het voor de hand om op deze zondag trinitarische liederen te zingen, zoals lied 705 ‘Ere zij aan God de Vader’. Vanuit de extra aandacht voor het werk van de Geest ligt een lied als opwekking 788 ‘Wees welkom, Geest van God’ voor de hand.

Uitleg

Paulus schrijft in dit hoofdstuk over het werk van de Geest. Daarover gaat deze preekschets het meest, maar het is ook goed om te zien hoe in dit gedeelte Vader, Zoon en Geest alle drie naar voren komen. Wij zijn kinderen van de Vader, van wie we erven. Dat zijn we samen met Christus en door Christus.

Gods Geest in ons

De kern van dit gedeelte zit in het werk van Gods Geest in ons. Het eerste wat de Geest doet, is onze zondige praktijken doden (vers 13). Het begrip ‘zondige praktijken’ laat ook zien, hoe het aardse (vers 12) bedoeld is: niet alles wat op de aarde is, is slecht. Zondige praktijken zijn de slechte gedragingen en daarnaast is er veel goed op aarde. Pauls schrijft in vers 13 dat elk mens een wil heeft die tot verkeerd gedrag leidt. De Geest zorgt ervoor dat die wil tot zwijgen komt.

Paulus’ onderwijs heeft een sterke ethische component. Soms wordt gezegd dat het ethische pas in de tweede helft van de brieven van Paulus naar voren komt, maar zoals ook hier zichtbaar is, heeft het ook op andere plekken een deel. Paulus maakt in dit gedeelte niet expliciet wat hij verstaat onder zondige praktijken. Maar vanuit de rest van deze brief en zijn andere brieven is prima in te vullen, wat hij bedoelt. Galaten 5 geeft een invulling van deze werken van het vlees.

Een vuur

De leiding van de Geest wordt zichtbaar in de tocht door de woestijn. Het volk Israël wordt geleid door de wolk, die ’s nachts vol vuur is. Met Pinksteren verschijnt de Geest ook als vuur dat mensen aanvuurt. Zoals de wolkkolom Israël leidt, zo kunnen mensen de leiding van de Geest zoeken. Overigens had Mozes ook nog steeds behoefte aan mensen die goed de weg wisten en het volk zo konden leiden. Kennelijk gaat de leiding van de Geest niet buiten de verantwoordelijkheid én gaven en vaardigheden van de mens om.

Slavernij en angst zijn verbonden met elkaar. Want de slaaf leeft in angst of hij de wensen van zijn heer wel voldoende kent en uitvoert. In Israël zelf kwam slavernij niet veel voor, in Rome des te meer (40% van de mensen was slaaf in de Romeinse oudheid). Daarnaast is er natuurlijk de slavernij in Egypte, die een belangrijk kader biedt voor het spreken over slavernij in de bijbel.

Kinderen

Het is opvallend dat Paulus niet uitwerkt hoe de Geest onze geest verzekert van het feit, dat we Gods kinderen zijn. Overigens is het ook mogelijk om te vertalen, dat de Geest van God met onze geest getuigt dat we kinderen van God zijn. Dan ligt er meer nadruk op het samenwerken tussen Gods Geest en ons. Met onze geest bedoelt Paulus de binnenkant van de mens, het niet zichtbare.

‘Kind van God’ is een aanduiding die in het Oude Testament op het volk van God betrekking heeft. Ook in dit gedeelte valt op, dat het om meerdere personen gaat. Wij zijn Gods kinderen. Het is geen individualistische beweging. Opvallend is, dat Paulus in zijn brief aan de christenen in Rome plotseling een Aramees woord (abba) gebruikt. Deze geadresseerden zullen deze taal niet gesproken hebben. Een goede mogelijkheid is dat Paulus hier refereert aan het kruiswoord van Jezus, waarbij hij God aanspreekt met Abba. Paulus wil duidelijk maken dat we kind van God worden door de Geest, in dezelfde relatie als Jezus tot God stond. Hier komt de triniteit tot uitdrukking.

Structuur

We worden kinderen van God en erven mee. In onze culturele context is het belangrijk om hier duidelijk te zijn. We kennen pleegkinderen en adoptiekinderen. Adoptie betekent dat een kind de achternaam draagt van de adoptieouders en mee-erft met eventuele natuurlijke kinderen. Dat is de parallel, die Paulus trekt om duidelijk te maken, wat het effect van de Geest voor ons is. Een pleegkind kan weer uit een gezin vertrekken, een geadopteerd kind niet.

Abba is not daddy is een bekende aanduiding om aan te geven dat het vaderschap in de Bijbel een andere lading heeft dan in onze cultuur. Waar bij ons nabijheid voorop staat, is het in de Bijbel toch vooral structuur, leiding en gezag. Belangrijk om dit mee te nemen in de preek.

Glas-in-loodraam met duif. — *Glas-in-loodraam met duif, afbeelding van de Heilige Geest. Foto van Gini George via Pixabay.*

Aanwijzingen voor de prediking

Deze preek is goed op te zetten vanuit de diverse kanten van het werk van de Geest. Zo kun je goed onderscheiden tussen: het leiden door de Geest, het verzekeren van het kindschap van God en het wegnemen van angst. Deze indeling volg ik hieronder.

Een goede introductie is te vinden in een verhaal over een ouder en een kind, waarmee je laat zien, dat een kind niet bang is voor zijn ouders (enige sensitiviteit voor het feit dat sommige kinderen wel degelijk bang zijn voor hun kinderen is van belang).

Leiding

De Geest leidt het leven. Hierbij is het goed om te zien dat de leiding van de Geest in dit gedeelte vooral te maken heeft met het weggaan bij slecht gedrag. Niet voor niets wordt de Geest uitgestort op het Wekenfeest, als Israel gedenkt dat het de wet van God heeft gekregen. Gods Geest zorgt ervoor dat mensen van binnenuit zich bekommeren om de ander en God zoeken in hun leven. Zo leidt de Geest.

Daarnaast heeft de leiding van de Geest ook te maken met belangrijke keuzes, die mensen moeten maken. De leiding van de Geest werkt door dromen, gedachten, opmerkingen van andere mensen, bijbelteksten en op vele andere manieren. Het is stimulerend voor mensen om na te denken over de manier, waarop de Geest in het leven actief is. Eigenlijk heeft iedere christen hier wel ervaring mee, al wordt het niet altijd benoemd als een activiteit van de Geest.

Bevrijding

De Geest bevrijdt van angst. Angst is een belangrijk aspect in het leven van veel mensen. Zeker in een tijd die door veel mensen als onzeker wordt ervaren, komt angst in allerlei gedaanten voor. Een verwijzing naar het lied van Guus Meeuwis/Andre Hazes: Geef mij nu je angst, dan geef ik er hoop voor terug, biedt een mooi perspectief op het werk van God in ons leven. Hier is ook de mogelijkheid om het werk van de drie-eenheid in beeld te krijgen. Christus droeg onze angst, zeker in Getsemane, en wij kunnen zonder angst naar God de Vader gaan.

De Geest overtuigt ons dat we kind van God zijn. Dat is in de bijbel vooral een positie. Wie kind is, die erft en is onderdeel van het gezin van God. Het vaderschap van God kan ingewikkeld zijn vanuit de biografie van mensen en vanuit geloofsmatige overwegingen. Daarom kan het geen kwaad om het vaderschap van God vooral te zien als het vergroten van de wereld van het kind en het ruimte geven (Van Gennep). Daarnaast is het goed om ook de moederlijke kanten van God te benoemen. Als kind van God erven we met Christus mee. We delen in wat hij krijgt na de opstanding aan het leven met God voorbij de dood en een leven in het licht van God.

Ideeën voor kinderen en jongeren

Zeker bij jongeren is veel angst aanwezig. Angst voor de toekomst van de wereld (klimaat en oorlog), maar ook angst voor afwijzing of angst als je geheim ontdekt wordt.

Jongeren voelen zich gemiddeld genomen erg verbonden met hun ouders. Van een generatiekloof is eigenlijk geen sprake meer. Daarom spreekt het beeld van de bijbel sterk aan: je bent een kind van God. Voor je ouders hoef je niet bang te zijn.

Pieter Both is predikant in Harderwijk en docent Godsdienst. Hij is auteur van dagboekjes voor kinderen en van diverse boeken voor volwassenen over geloof, rouw en onze cultuur. .